ΠΥΛΗ ΚΑΤΑΝΟΥ
ΑΡΧΑΙΑ ΥΗΤΤΟΣ
Η αρχαία Υηττός ήταν Βοιωτική πόλη που βρίσκεται 3 περίπου χιλιόμετρα βορειοανατολικά του χωριού Λούτσι ανάμεσα στις αρχαίες πόλεις Κώπες, Κύρτωνες και Όλμωνες, στις πλαγιές του όρους Χλωμό.
Η πολίχνη Υηττός , στην ορεινή περιοχή μεταξύ της άλλοτε Κωπαϊδας λίμνης και του κόλπου της Αταλάντης, οχυρωμένη με τείχος, αλλού πολυγωνικό και αλλού ισοδομικό χτισμένη πάνω σε πετρώδη λόφο.
Η Υηττός ιστορικά σχετίζεται με τον Ορχομενό. Ο Ορχομενός ήταν γιος του Μινύα. Στον Ορχομενό ήλθε από το Άργος εξόριστος ο Υηττός, για το φόνο του Μολούρου, όταν τον έπιασε με την νόμιμη σύζυγο του. Ο Ορχομενός του παραχώρησε το μέρος της χώρας του που βρίσκεται στην σημερινή Υηττό. Ο Υηττός είναι ο πρώτος άνθρωπος που τιμώρησε την μοιχεία.
Η λέξη Υηττός το πιο πιθανό είναι να προέρχεται ετυμολογικώς από το υετός (= ραγδαία βροχή κυρίως), το οποίο από τα ύ-ω (= βρέχω) + ετός (= πεμπτός), με τροπή του ε σε η (υετώτατος > υεττός).
Εάν έτσι έχει το πράγμα βλέπουμε ότι και το σημερινό όνομα Λούτσι φαίνεται ότι σημαίνει ακριβώς το ίδιο, αφού λούτσα λέμε ότι γίναμε όταν καταβρεχθούμε. Πιθανολογώ ότι στην περιοχή πέφτουν ξαφνικές και δυνατές βροχοπτώσεις.
Το οχυρό της ακροπόλεως Υηττού, είναι οχυρωμένη με τείχος, αλλού πολυγωνικό και αλλού ισοδομικό
Το οχυρό του μεγαλιθικού οχυρού έχει κυκλώπεια τοιχοδομία Επιγραφές λαξευμένοι στους ογκόλιθους
Κατά την Ελληνιστική και Ελληνο-ρωμαϊκή περίοδο, στους ογκόλιθους έχουν λαξευθεί οι επιγραφές
Συλημένος λακοειδής τάφος έξω από το οχυρό, με τα διασκορπισμένα ανθρώπινα οστά απ' τον τάφου
Η θέση της Υηττού έγινε γνωστή με τα επιγραφικά ευρήματα. Μέσα στο οχυρό βρίσκεται η εκκλησία του αγίου Αθανασίου χτισμένη με χρήση αρχαίου υλικού και επιγραφών. Για τη στήριξη της ημικυλλινδρικής στέγης έχουν χρησιμοποιηθεί δύο κίονες στη μέση της εκκλησίας. Στην αγία τράπεζα έχει χρησιμοποιηθεί μια βαριά τετράγωνη πλάκα προερχόμενη από το βάθρο χάλκινου ανδριάντα του Σεπτίμου Σεβήρου.
Η πολυγωνική τειχοδομία ανήκει στους προϊστορικούς χρόνους. Πλησίον βρίσκονται στοές ορυχείων σιδήρου και συλημένοι λακκοειδή τάφοι με τα ανθρώπινα οστά σκορπισμένα. Σύμφωνα με τον Παυσανία στην Υηττό υπήρχε ναός του Ηρακλή και Ασκληπιείο-θεραπευτήριο του οποίου ως λατρευτικό άγαλμα υπήρχε μια άμορφη πέτρα (λίθος αργός) που είχε την δύναμη να γιατρεύει από αρρώστιες.
Αγία τράπεζα προερχομένη από το βάθρο του ανδριάντα Σεπτίμου Σεβήρου
Τοιχογραφία του Αγίου Αθανασίου στη ακρόπολη του Υηττού
Πηγή: Παυσανίου "Βοιωτικά", Εκδοτική Αθηνών
Το παρών κείμενο εκδόθηκε στο ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ
Μεταλλευτική στοά σιδήρου πολύ κοντά στο οχυρό