Ο ατενίζων τ'άστρα

Ο “ατενίζων τ’άστρα” (αστρολόγος). Ένα μοναδικό γλυπτό ανθρωπάκι ηλικίας 6.500 ετών φτιαγμένο από αλάβαστρο που κοιτάζει τα άστρα . Το όνομα του (stargazer) προέρχεται από την έντονη στροφή της κεφαλής του ειδωλίου προς τα πάνω ως «άνω θρήσκων», στρέφει τα στρογγυλά του μάτια στον ουρανό σαν να αναζητεί τα μυστήρια του Σύμπαντος. Βρέθηκε στο χωριό Κίλια Ανατολικής Θράκης. Η ασυνήθιστη μεγάλη χρονική διάρκεια χρήσης αυτού του τύπου ειδωλίου ξεπερνά τα 2000 χρόνια. Η έλλειψη φύλου και τα μικρά έκπληκτα μάτια του δίνουν μια εξωγήινη όψη.

Ένα γλυπτό «ανθρωπάκι». Φτιαγμένο από αλάβαστρο ή ίσως κάποιο φωτεινό μάρμαρο και με ηλικία που μετρά αρκετές χιλιετίες. Αυτό το ανθρωπόμορφο ειδώλιο, το απέκτησε το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, ειδώλιο «τύπου Κίλια» για τους επιστήμονες αρχαιολόγους ή, επί το ποιητικότερον, ο «ατενίζων τ’ άστρα» (stargazer, κατά τη συμβατική ορολογία), είναι ένα από τα ελάχιστα του είδους που έχουν διασωθεί. Και η παραχώρησή του στο μουσείο με μακροχρόνιο δανεισμό από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών ανασύρει το αντικείμενο από την αφάνεια επαναφέροντας τα ερωτήματα σχετικά με το μυστήριο της ύπαρξης και του συμβολισμού των ειδωλίων του κυκλαδικού πολιτισμού.

Το ειδώλιο θα εκτεθεί για πρώτη φορά στις 3 Οκτωβρίου στις νέες αίθουσες του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, στο πλαίσιο του εορτασμού των 20 χρόνων του.

Πρόκειται για ένα σπάνιο πλήρες ειδώλιο «τύπου Κοιλιάς/Kiliya», δηλ. όπως βρέθηκε στην Κοιλιά στην θρακική χερσόνησο της Καλλιπόλεως. Άρα πρόκειται για σαφώς αρχαία θρακική ελληνική τέχνη! Γνωρίζουμε, τα κυκλαδικά ειδώλια για τις Κυκλάδες. Και επειδή είναι και αυτά τόσο παλαιά όσο τα κυκλαδίτικα, ήδη έχουν φέρει σύγχυση: Ποιος ήταν ο πρόδρομος ποιών: Τα θρακιώτικα των κυκλαδικών ή το ανάποδο;

Κατά τον Κλ. Πτολεμαίο, η Χερσόνησος Καλλιπόλεως είχε τις εξής πόλεις: Ελαιούς, Κοίλα, Σεστός, και Καλλίπολις, όλες ελληνικές («Γεωγρ.» 3.11.9.1-11).

Αργότερα όμως, παρόμοια ειδώλια ευρέθησαν από την Βουλγαρία και τον Έβρο έως το Αιγαίο και την Καρία! Έτσι, ως διεθνώς συνηθίζεται, τα ειδώλια αυτά ονομάσθηκαν εκ της περιοχής: «τύπου Κοιλιάς». Σήμερα τα αρχαία Κοίλα ονομάζονται βαρβαριστί παραφρασμένα ως Κίλια ή Κούλιαν-λιμάν,

Χρονολογούνται από την 5η χιλιετία π.Χ. Η πλειονότης τους πάντως κατασκευάσθηκε μεταξύ 4500 και 4000 π.Χ. Σημειώστε πως η Κοιλιά εισήγαγε οψιδιανό τόσο από την Καππαδοκία, όσο και από νησιά του Αιγαίου (Μήλος και Γυαλί). Έτσι, αυτά τα «προϊστορικά» ειδώλια δείχνουν ανταλλαγές και πολιτιστικές προτιμήσεις μεταξύ των πελασγικών λαών του ευρύτερου Aιγαιακού υποστρώματος.

Αυτά τα ειδώλια, με… «ονομασία προελεύσεως» (εκ της ευρύτερης Θράκης φυσικά), που άλλο έχει ονομασθεί ο «αστρονόμος», άλλο ο «αστροναύτης», άλλο ο «ρομαντικός που κοιτά τα αστέρια», σε συνδυασμό με τις βραχογραφίες της περιοχής Έβρου, φαίνεται να δείχνουν πως υπήρχε μια διάχυτη απεικόνιση ανθρώπων που κοιτούσαν τα αστέρια, δηλ. αστρονόμων, αστρομαντών. Ίσως ήταν μύστες και ιερείς του Ορφέως. Άρα η περιοχή αυτή της Θράκης, ίσως αποδειχθεί σπουδαία για την αρχαίο-αστρονομική γνώση, εάν ποτέ βέβαια η αρχαιολογική σκαπάνη στην Ελλάδα φιλοτιμηθεί να σκαλίσει το χώμα της και οι αρχαιολόγοι ξεφύγουν από τις παλαιό-αγκυλώσεις τους…

Πάμε πίσω στο έγκλημα της πώλησης αυτού του υπέροχου αρχαίου ελληνικού έργου: Το ύψους 22,9 cm θρακικό γυναικείο ειδώλιο είναι ένα από τα ωραιότερα και μεγαλύτερα μαρμάρινα που έχουν διατηρηθεί! Δημοπρατείται στην εξαιρετική πώληση στις 28 Απριλίου… Εκτίμηση τιμής δίνεται μόνον κατόπιν αιτήματος του ενδιαφερομένου. Κι αυτό γιατί το τελευταίο παρόμοιο μαρμάρινο ειδώλιο «τύπου Κοιλιάς» που είχε εμφανισθεί σε δημοπρασία, ήταν ο «Αστρολόγος του Σούστερ», το οποίο πωλήθηκε στο Κρίστις της Νέας Υόρκης, στις 5 Ιουνίου 2005, για 1.808.000 δολάρια! Τα εξαιρετικά αρχαία αντικείμενα, που περιλαμβάνονται στην συλλογή Guennol είναι θρυλικά.

Ο αστρολόγος/Stargazer θεωρείται ότι είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά γνωστά του «τύπου Κιλίγια» που υπάρχουν. Δεν είναι πρωτοεμφανιζόμενος. Με την μορφή δανείου είχε εκτεθεί στο Metropolitan Museum of Art σε διάφορες περιόδους (1966-2007).

Υπάρχουν μόνο περίπου 15 σχεδόν πλήρη είδωλα που επιβιώνουν, από αυτόν τον τύπο Κιλίγια… Αλλά θραύσματα, ιδιαίτερα τα κεφάλια, αφθονούν. Τα περισσότερα από τα πλήρη έχουν σπάσει πέρα από τον λαιμό, γεγονός που υποδηλώνει, ίσως, ότι τα γλυπτά αυτά ήταν τελετουργικά και τα «σκότωναν» (τα έσπαγαν) κατά την στιγμή της ταφής…

«Ο αστρολόγος της συλλογής Guennol είναι ένα έργο τέχνης, διεθνώς αναγνωρισμένο ως το καλύτερο είδωλο τύπου Κιλίγια που υπάρχουν», δηλώνει G. Max Bernheimer, επί κεφαλής των Διεθνών Αρχαιοτήτων στο Κρίστις. Η κομψή και αφηρημένη μορφή αυτού του εξαιρετικά σπάνιου έργου αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τους κορυφαίους του 20ού αιώνα, όπως τους Brancusi, Μοντιλιάνι, Henry Moore, κ.ά. Συγγραφέας - Λαογράφος Γιώργος Λεκάκης

Star gazer staring the stars. A unique sculpture homunculus aged 6,500 years made of Alabaster. The name of the (stargazer) comes from the sharp turn of the head of the figurine upwards as "religious" like above to discover the mysteries of the universe. Found in the village of Kilia Eastern Thrace. The unusual duration of long use of this type of figurine is more than 2000 years. The lack of gender and the small astonished eyes give it an alien appearance.

Unusually large was the length of time to use this type of figurine, as more than 2,000 years. "The first appearance is placed at the end of the 5th Millennium BC (4360-4100 BC), while certainly rescued as the mid 3rd millennium BC," says Mrs Sotirakopoulou

The main features of the stargazer is the small size-none exceeding 20 cm tall – and pointing back big and bulky head compared to the thin and flat body. "Interest has the smooth surface of the head, similar to the Cycladic figurines that we know that there was a colour that suggested the existence of hair. So the hair could be painted, "says archaeologist Mrs Sotirakopoulou.