Η εξαιρετική θέα του ήσυχου όρμου των Αιγοσθενών από το εσωτερικό περίβολο του οχυρού. Χάρη στην καθαρή θάλασσα, τις άφθονες πηγές και τη πλούσια βλάστηση, τελευταίως τα Αιγόσθενα μετετράπησαν σε θέρετρο. Στη φωτογραφία διακρίνονται οι ορθογώνιοι ογκόλιθοι, οι οποίοι είχαν τοποθετηθεί και συναρμολογηθεί με ακρίβεια, χωρίς συνδετική ύλη. Αντιλαμβάνεται κανείς τι μεράκι υπήρχε 2.500 χρόνια πριν. Η πολίχνη των Αιγοσθένων στην αρχαιότητα είχε αναπτυχθεί στο χώρο του κάστρου και της παραλίας. Σήμερα ο χώρος καταλαμβάνεται από ελαιώνες και παραθεριστικές κατοικίες.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η Αττική γη, όπου γεννήθηκε και άνθισε ο ανεπανάληπτος κλασικός πολιτισμός, είναι μια τριγωνική γη περίπου 4.000 τετ. χλμ. Μπορεί να παρομοιαστεί σαν μια προεξέχουσα γλώσσα γης που βρέχεται από τη θάλασσα η δε βάση αυτής της γης προστατεύεται από μία εκπληκτική ορογενετική ιδιομορφία της φύσεως.

Στην απώτερη αρχαιότητα αυτή η παραλιακή χώρα, ονομαζόταν Ατθίς, Ακταία, Ακτή, Αττική και από αυτές τις ονομασίες προήλθε η Αττική.

Η Αττική προικισμένο με ήπιο κλίμα και φυσική προστασία έδωσε στον αττικο--αρχάνθρωπο το αίσθημα της μόνιμης κατοικίας. Ο Κέκρωψ, πρώτος βασιλεύς της Αττικής συγκέντρωσε όλους τους κατοίκους που ζούσαν ως τότε διασκορπισμένοι νομαδικά σε 12 κώμες. Ο δε Θησεύς συνένωσε τις 12 κώμες και τις ονόμασε «Αθήναι».

Από τη στάση που έκαμαν οι νομάδες δημιουργήθηκε η μόνιμη κατοικία δηλαδή το άστυ [το επιτακτικό α+στυ(στάση)]. Εδώ η Αττική ήταν το έσχατο όριο. Όσο και αν πιεζόταν από μεταναστεύσεις των λαών του βορρά οι γηγενείς προς νότο δεν είχε να πάει πουθενά, έπρεπε εδώ να πολεμήσει για να επιβιώσει, ή να αναμειχθεί ή να πέσει στη θάλασσα. Η πρώτη ιδέα της υπεράσπισης του τόπου δημιουργείται ταυτόχρονα με την έννοια του ναίω (κατοικώ).

Το μυθικό παρελθόν της Αττικής συνδέεται και με τις μεγάλες μορφές της Ελληνικής μυθολογίας. Η θεά Αθηνά ήταν προστάτιδα της πόλεως των Αθηνών. Εκκαλεί της Παλλάδος το κλεινόν άστυ. Μόνο που σήμερα με την τσιμεντοποίηση και την αλόγιστη ανάπτυξη έχει χάσει την κλεινή της μορφή.

Όπως μας αναφέρει ο Θουκυδίδης πολλοί επήλυδες διωκόμενοι, μετανάστευσαν στην Αττική και για να σωθούν πολιτογραφήθηκαν. Όταν αύξησε ο πληθυσμός, χιλιάδες Αθηναίο δημιούργησαν αποικίες από την Ιωνία μέχρι την Μεγάλη Ελλάδα, Σικελία μεταφέροντας εκεί τον πολιτισμό. Όταν η πόλις – κράτος απέκτησε ισχύ, ήταν φυσικό να θέλει να προστατεύσει την ελευθερία και την ευημερία των πολιτών από κάθε ξένη επιβουλή. Τα πρώτα τείχη που επινόησε ο Αττικάνθρωπος, πρέπει να ήσαν ξύλινα, εμπνευσμένος από τη φύση, καθώς έβλεπε τους όρθιους κορμούς των δένδρων να εμποδίζουν και να συγκρατούν τη ροή των όμβριων υδάτων. Τα ίδια δένδρα μπορούσαν και να δυσκολέψουν τον εισβολέα. Σήμερα με την αποψίλωση και πυρκαγιών των δασών γινόμαστε μάρτυρες πλημμυρών.

Ο επιβλητικός πύργος από το εξωτερικό της ακροπόλεως του οχυρού. Στο βάθος ο χιονισμένος μυθικός όρος Κιθαιρών.

Οι πύργοι διέθεταν θυρίδες, οι οποίες ήταν ευρύτερες εσωτερικά απ' ότι στην εξωτερική τους πλευρά, για να μπορούν οι αμυνόμενοι να τοξεύουν προς τα έξω με άνεση

Άφθονη ξυλεία υπήρχε στον Υμηττό, στην Πεντέλη και στην Πάρνηθα. Αργότερα, όπως στο νεολιθικό οικισμό του Σέσκλου (6.500π.Χ.), γίνεται χρήση λίθων αλλά και ξύλου για την κατασκευή πολιτειών με τείχη, δρόμους και οικοδομήματα. Ακολουθεί η εποχή των Πελασγών, των Μινύων και των Μυκηναίων οπότε γίνεται χρήση μεγάλων λίθων. Κυκλώπεια λείψανα τέτοιων οχυρώσεων διατηρούνται σε διάφορα σημεία γύρω από την ακρόπολη των Αθηνών. Στην ιστορική εποχή η Αττική έπρεπε να προστατευθεί από τις επιδρομές των Θηβαίων, των Σπαρτιατών, των Περσών και αργότερα των Μακεδόνων.

Ο Δελφικός χρησμός που δόθηκε για τη σωτηρία της Αθήνας από τον Περσικό κίνδυνο ήταν τα «ξύλινα τείχη». Ο Θεμιστοκλής κατάλαβε τη σημασία του χρησμού και στήριξε την σωτηρία της Αθήνας στις ξύλινες νήες. Εάν σήμερα ζητούσαμε χρησμό για την προστασία από τους σεισμούς, τα ξύλινα τείχη θα μπορούσαν να ερμηνευτούν ως ξύλινα σπίτια.

Κατά τη αρχαϊκή, κλασική και ελληνιστική περίοδο επειδή ο πόλεμος άγγιξε πολλές φορές την Αττική οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να κτίσουν ισχυρές οχυρώσεις, πύργους και φρούρια. Ορισμένες οχυρώσεις σώζονται αρκετά καλά μέχρι σήμερα, προκαλώντας το θαυμασμό για την αρχιτεκτονική τους πληρότητα.

Πασίγνωστο είναι το οχυρό της Ακροπόλεως που περιέκλειε τα περικαλλή πνευματικά μνημεία της ανθρωπότητος. Σημαντικά ήταν τα τείχη των Αθηνών (Θεμιστόκλειο τείχος) που παρείχε ασφάλεια στους πολίτες. Ελάχιστα λείψανα διατηρούνται. Ο Πειραιεύς, το μεγάλο εμπορικό και οικονομικό λιμάνι, ενώθηκε με την Αθήνα με τα περίφημα Μακρά Τείχη μήκους 6.300 μ. και πλάτους 100 μ. (Στο τεύχος 12 του Ελληνικού Πανοράματος υπάρχει ένα εκτενές άρθρο για τις οχυρώσεις του Πειραιώς. Ο Πειραιεύς ήταν επίσης προστατευμένος με ένα τεράστιο οχυρωματικό περίβολο. Ισχυρά τείχη επίσης συνέδεαν την Αθήνα με το Φάληρο. Τα Μακρά Τείχη και τα Τείχη του Πειραιώς καταστράφηκαν το 404 π.Χ. από τους Πελοποννήσιους. Ο στρατηγός Κόνων όρθωσε τα τείχη ξανά, για να καταστραφούν οριστικά από τους Ρωμαίους, Σαρακηνούς, Νορμανδούς, Καταλανούς, Βενετούς, Τούρκους, ακόμη και από τους συμμάχους μας όταν βομβάρδισαν το 1944 τον Πειραιά. Σ’ ότι απέμεινε από το Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο, την χαριστική βολή έδωσε η αλόγιστη δόμηση.

Ελάχιστα ερείπια οχυρώσεων υπάρχουν και σε άλλα μέρη της Αττικής, όπως στην Ραμνούντα, Δεκέλεια, Λειψύδριο (Μενίδι), Μέγαρα, Νίσαια, Σκηρωνίδες, Ελευσίνα, Πάνακτο, Λιόσια, Ανάβυσσο, Σούνιο, Θορικό, Πόρτο Ράφτη.

Οι πύργοι των Αιγόσθενων, στέρεα θεμελιωμένοι πάνω στο βραχώδες ύψωμα, όπου η ακρόπολη. Το όρος Πατέρας στο βάθος

Ο πύργος ο οποίος προστάτευε την κύρια, βόρεια, πύλη της πόλης των Αιγόσθενων

Κατά την Βυζαντινή – μεταβυζαντινή εποχή και τον Μεσαίωνα η Αθήνα ήταν τειχισμένη, μόνο που οι οχυρώσεις επειδή ήταν κατασκευασμένες με μικρούς αργούς λίθους, πλίνθους και κεραμικά κομμάτια συνδεδεμένα με συνδετική ύλη, δεν είχαν την αρχιτεκτονική βαρύτητα και την αποτελεσματικότητα της αρχαίας εποχής, με αποτέλεσμα να μην σώζονται έχουν υποστεί την αφαίρεση των αργόλιθων από τους κατοίκους για τις οικοδομικές τους ανάγκες.

Τα πιο λαμπρά οχυρά και φρούρια της κλασικής αρχαιότητος που με την αυστηρότητα και τη σοφία της κατασκευής τους προκαλούν το θαυμασμό στον επισκέπτη, βρίσκονται στην Αττική, μακριά από το νέφος, το θόρυβο και το ακαλαίσθητο πρόσωπο της μεγαλουπόλεως, σε ειδυλλιακά τοπία. Αυτά τα οχυρά-φρούρια είναι τα Αιγόσθενα (Πόρτο Γερμανό), οι Ελευθερές και η Φυλή. Αποτελούν τα καλύτερα σωζόμενα και αντιπροσωπευτικότερα δείγματα της Κλασσικής εποχής ολόκληρης της Ελλάδος.

ΑΙΓΟΣΘΕΝΑ

Η τοποθεσία Αιγόσθενα ή Αιγόστενα (νυν Πόρτο Γερμανό) απέχει 76 χλμ από την Αθήνα και βρίσκεται στις νότιες υπώρειες του μυθικού Κιθαιρώνος (1409 μ.) στα παράλια ενός ήρεμου όρμου που σχηματίζεται στο μυχό του Κορινθιακού κόλπου των Αλκυονίδων. Η πολίχνη των Αιγοσθενών βρίσκεται σε μια υπέροχη περιοχή κατάφυτη από πεύκα και ελαιώνες που διαθέτει άφθονο νερό, κοντά στον εμπορικό δρόμο που οδηγούσε από την Πελοπόννησο στη Θήβα. Τα στενά των Αιγόσθενων προστατεύονται από δύο μεγάλα βουνά το Κιθαιρώνα από βορρά, τον Πατέρα από νότο, και φυσικά από τις ισχυρές οχυρώσεις που περιέκλειε μέσα στα τείχη την ακρόπολη.

Το Πόρτο Γερμανό, χάρη στις εξαιρετικές παραλίες με τα βαθιά νερά και το βουνίσιο αέρα τα τελευταία χρόνια έχει μετατραπεί σε θέρετρο των Αθηναίων. Οι κάτοικοι της μεγαλουπόλεως απλώνονται σ’ αυτήν την περιοχή προκειμένου να εξασφαλίσουν με εξοχικά σπίτια τον παραθερισμό τους. Υπάρχει άρτια οδική σύνδεση από την κωμόπολη των Βιλλίων η οποία συνδέεται με το δρόμο Ελευθερών – Κάζας και εν συνεχεία με την κύρια αρτηρία Ελευσίνος – Θηβών. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Κιθαιρώνας είναι ένα από τα γοητευτικότερα βουνά της Ελλάδος. Είναι το βουνό των Θεών, ημιθέων, νυμφών και ηρώων. Όποια εποχή και να πάει κανείς έχει τις ομορφιές του. Το χειμώνα τουλάχιστον επί τέσσερεις μήνες διατηρεί το χιόνι στις κορυφές του. Στη τοποθεσία Πέταλο 1.160 μ. λειτουργεί καταφύγιο για τους λάτρεις της ορειβασίας και πεζοπορίας. (Πληροφορίες ΕΟΣ Ελευσίνας τηλ. 01/5546572). Τελευταία προτιμάται από τους λάτρεις του αιωροπτεριστή.

Όσοι θέλουν να επισκεφτούν τα Αιγόσθενα το χειμώνα, πρέπει να είναι εφοδιασμένοι με αντιολισθητικές αλυσίδες. Το ίδιο ισχύει για τις Ελευθερές και για το φρούριο Φυλής. Εγώ προσωπικά, ένα χειμώνα, θεωρώντας ήπιο το κλίμα της Αττικής είχα υποτιμήσει τις ξαφνικές αλλαγές του καιρού. Στο δρόμο μεταξύ Βίλλια και Αιγόσθενα βρέθηκα ξαφνικά σε χιονοθύελλες με αποτέλεσμα σε μια στροφή να χάσω τον έλεγχο και να βρεθώ ευτυχώς σ’ ένα χαντάκι και όχι σε γκρεμό.

Στο πανέμορφο όρος του Κιθαιρώνος εκτυλίχθηκαν πολλά και σημαντικά γεγονότα της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Ο Κιθαιρών ονομάστηκε έτσι από τον αρχαιότατο βασιλιά των Πλαταιών. Ο Κιθαιρών ήταν φρόνιμος και σοφός βασιλεύς που συμβούλευε τον Δία, πώς να συμφιλιωθεί με την ζηλότυπη Ήρα. Επειδή ο Κιθαιρών ήταν νέος και ωραίος τον αγάπησε η Εριννύς Τισιφόνη και επειδή εκείνος απέφευγε την τρομερή όψη της, αγανακτήσσασα η Εριννύς, έκοψε έναν δράκοντα από την κεφαλή της και τον έρριψε προς αυτόν φονεύοντας τον Κιθαιρώνα.

Στο εσωτερικό περίβολο του οχυρού βρίσκεται παντού, διάσπαρτο, το αρχαίο οικοδομικό υλικό. Εδώ φαίνεται ογκόλιθος θύρας να περιμένει υπομονετικά την αναστήλωσή του.

Κατ’ άλλους δε, ο Κιθαιρών και ο Ελικών ήσαν αδελφοί. Ο μεν Ελικών ήταν άνθρωπος αγαθός και επιμελείτο τους γονείς του, ο δε Κιθαιρών κακούργος και πλεονέκτης. Εφόνευσε πρώτα τον πατέρα του για να λάβει αυτός τη βασιλεία. Έπειτα θέλοντας να ρίψει και τον αδελφό του από το άκρον του όρους, περιπλέχθηκε και αυτός, οπότε έπεσαν και εφονεύθησαν και οι δύο. Από αυτούς ονομάσθηκαν τα όρη: ο μεν Ελικών, για την ευσέβειά του, θεωρείται όρος των Μουσών, ο δε Κιθαιρών, των Εριννύων, για την ασέβεια του άλλου.

Εθεωρείτο ο Κιθαιρών, και ιερό βουνό του Διονύσου, επειδή εβάκχευαν εκεί οι Μαινάδες. Στο βουνό του Κιθαιρώνος εκτυλίχθηκαν και άλλα δράματα. Εκεί σκοτώθηκαν από τον Απόλλωνα τα παιδιά της Νιόβης, εκεί εγκατέλειψε ο άσπλαχνος βασιλιάς Λάιος τον γιό του, τον Οιδίποδα, εκεί ο Ηρακλής ανδρώθηκε κοντά σε βοσκούς.

Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, σε μια σπηλιά του Κιθαιρώνος που βλέπει προς τα βόρειο-δυτικά, δηλαδή προς την κατεύθυνση του Ελικώνος, υπήρχε ο χρησμός και επικαλέσθηκαν οι Έλληνες τη βοήθεια της Ήρας και των Νυμφών για να νικήσουν τους Πέρσες στις Πλαταιές. Η ιστορία των Αιγοσθένων δεν είναι πολύ γνωστή, καλύπτεται από ένα πέπλο μυστηρίου. Οι μόνες αναφορές που έχουμε είναι από τον Παυσανία στα «Αττικά» και από τον Ξενοφώντα στα «Ελληνικά». Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα, η περιοχή ήταν κατοικημένη από τα πρώιμα γεωμετρικά χρόνια μέχρι τους πρώτους αιώνες του Μεσαίωνα, οπότε η πόλη ερημώθηκε από τις βαρβαρικές επιδρομές. Από τα σημαντικά ευρήματα είναι τα πήλινα ειδώλια μιας καθιστής γυναικείας θεότητας με αρχαιοπρεπή τεχνική και ένα αγαλματίδιο χωρίς κεφαλή και πόδια, που παρίστανε την Κόρη της Δήμητρας με δάδες.

Το 192 π.Χ. με τη Ρωμαϊκή κυριαρχία τα Αιγόσθενα εντάχθηκαν στην Αχαϊκή συμπολιτεία. Μέσα στο κάστρο, στα θεμέλια της βασιλικής, βρέθηκε εντοιχισμένο ένα μαρμάρινο βάθρο με την επιγραφή «τον μέγιστον και θειότατον αυτοκράτορα Φλάβιον Κλαύδιον Κωνσταντείον, τον κύριον, η πόλις αιγοσθενειτών». Ο Φλάβιος Κωνσταντίνος ήταν ένας από τους γιούς του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο η πόλη ανθούσε οικονομικά.

Σύμφωνα με τον Παυσανία ήταν ο κατεξοχήν τόπος της λατρείας του μάντη και θεραπευτή ήρωα Μελάμπους. Ο Μελάμπους ήταν ο αρχαιότερος μάντης της Ελλάδος και τέταρτος απόγονος του Δευκαλίωνος. Από τον Μελάμποδα κατάγονται οι επισημότατοι μάντεις οι «Μελαμποδίδαι» καλούμενοι. Η μητέρα του η Ειδομένη όταν γεννήθηκε τον άφησε εκτεθειμένο στον ήλιο κάνοντας τα πόδια του μελανά. Από τον Απόλλωνα έμαθε την μαντική τέχνη. Μετά τον θάνατό του επιμήθη ως θεός στα Αιγόσθενα με ιερό και με ετήσια γιορτή.

Εντύπωση έκανε στον Παυσανία ότι στα Αιγόσθενα η τοπική λατρεία είχε αποστερήσει τον Μελάμποδα από την μαντική του ιδιότητα. Ίσως να υπήρχε τοπικός μύθος για ένα θεϊκό βρέφος που το είχαν εκθέσει στον Κιθαιρώνα και που τον μεγάλωσε εκεί η θεόσταλτη αίγα. Στα αυτοκρατορικά χρόνια βρέθηκε νόμισμα από κατσίκα. Μερικοί πιστεύουν πως το τοπικό θεό ή ήρωα που αρχικά ήταν αιγόμορφος και το όνομα Μελάμπους αποτελεί υπαινιγμό στην αρχική φύση του θεού ως μαυροπόδαρης αίγας. Συγγενικό ήταν και το επίθετο του Διονύσου Μελάναιγις.

Στα Αιγόσθενα φυτρώνει ο Ελλέβορος. Στην αρχαιότητα ονομαζόταν «Μελαμπόδιον χόρτον» διότι ο Μελάμπους επινόησε την χρήσιν αυτού στους θρησκευτικούς καθαρμούς και ιαματικούς σκοπούς. Το βότανο αυτό περιέχει τη Βεατρίνη ουσία, πολύ τοξική. Είναι καθαρτικό δυνατό, εμετικό, σήμερα χρησιμοποιείται στην Ομοιοπαθητική. Στα Αιγόσθενα βρέθηκε μια επιγραφή που αναφέρει το όνομα «ΜΕΛΑΜΠΟΔΩΡΑ ΑΧΕΛΩΝΟΣ», όνομα εμπνευσμένο από τον Μελάμποδα.

Η επιγραφή είναι εντοιχισμένη στην εκκλησία της Αγίας Άννας η οποία βρίσκεται στη βόρεια πλευρά των οχυρώσεων. Η εκκλησία είναι τετράκογχη κτισμένη με αρχαίο οικοδομικό υλικό. Στον ίδιο χώρος παλαιότερα υπήρχε μία μεγαλοπρεπής πεντάκλιτη βασιλική εκκλησία. Ίχνη από το μωσαϊκό δάπεδο σώζονται ακόμη, όμως αυτά καλύπτονται από τα χόρτα και είναι εκτεθειμένο στις καιρικές συνθήκες. Αυτή η βασιλική έχει χτιστεί στη θέση του αρχαίου ιερού (βλέπε κλικ) «Μελαμποδείου». Οι πρωτοχριστιανοί συνήθιζαν να κτίζουν τους ναούς στις ίδιες θέσεις όπου υπήρχαν οι ναοί των αρχαίων για να γίνει αποδεκτή η καινούρια θρησκεία από τους κατοίκους.

ΟΙ ΟΧΥΡΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΟΣΘΕΝΩΝ

Οι οχυρώσεις των Αιγόσθενων θεωρούνται από τις καλύτερα διατηρημένες. Η ανθεκτικότητα της κατασκευής τους προκαλεί το θαυμασμό και είναι κτισμένες σε σεισμογενή περιοχή. Οι οχυρώσεις εκτείνονται από ανατολάς προς δυσμάς και ξεκινούν από την κορυφή ενός υψώματος για να καταλήξουν μετά από 500 μ. μέσα στη θάλασσα καταποντισμένες. Εξ αιτίας αυτής της καταβύθισης, αλλά και της γενικότερης διαμόρφωσης του στενού κόλπου, ο ερευνητής και φίλος ο αείμνηστος Δημήτριος Δημόπουλος υποστηρίζει άλλη εκδοχή για την ετυμολογία του ονόματος «Αιγόστενα», δηλαδή «κατακλυσμένα στενά».

Οι ισχυρότερες οχυρώσεις βρίσκονται στη βόρεια πλευρά ενισχυμένες με τετράφωνους πύργους. Στη νότια πλευρά υπάρχει κοίτη χειμάρρου και ίχνη τοίχων, ίσως πρόκειται για τοίχους οικιών δίνοντας την εντύπωση ότι εκεί υπήρχαν οχυρώσεις. Εκεί η κοίτη του ρέματος πιθανώς να είχε εκβαθυνθεί και με τα χώματα να σχηματίστηκε ανάχωμα παράλληλο προς το βόρειο σκέλος.

Οι οχυρώσεις έχουν σχήμα παραλληλόγραμμο. Πάνω σε μικρό ύψωμα, ανατολικά σώζεται η ακρόπολη σε σχήμα παραλληλόγραμμο διαστάσεων 200μ. Χ 100μ. περίπου. Ο τειχισμένος περίβολος της ακροπόλεως διέθετε τρεις πύλες και οκτώ πύργους. Στην οχύρωση υπάρχουν συνολικά 16 πύργοι.

Σήμερα, μέσα στον οχυρωτικό περίβολο εκεί που άλλοτε υπήρχαν σπίτια και δημόσια κτίρια υψώνονται αιωνόβιες ελιές και σύγχρονες κατοικίες. Η ανατολική πλευρά της οχύρωσης σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση και είναι πολύ εντυπωσιακή καθώς υψώνεται πάνω από απόκρημνη πλαγιά του λόφου. Η νοτιοανατολική γωνία του πύργου φθάνει τα 15 μ. μέχρι τις επάλξεις. Στο εσωτερικό του πύργου υπήρχαν δύο δωμάτια με ξύλινα πατώματα το ένα πάνω στο άλλο. Οι φωλιές των δοκαριών διακρίνονται στους τοίχους. Κάτω από αυτόν τον πύργον υπάρχει μικρή σπηλιά με μυστική υπόγεια έξοδο που οδηγούσε έξω από την ακρόπολη. Σε περίπτωση κινδύνου οι κάτοικοι μπορούσαν να διαφύγουν χρησιμοποιώντας αυτή τη μυστική έξοδο.

Στο νοτιοανατολικό πύργο σώζεται η θύρα εισόδου στον εσωτερικό περίβολο η οποία βρίσκεται 3μ. πάνω από το επίπεδο των επάλξεων για να είναι προσιτή με δυσκολία. Στους περισσότερους πύργους, σώζονται ακόμη οι φωλιές των τοίχων όπου στερεώνονταν τα ξύλινα δοκάρια πάνω στα οποία άπλωναν τα ξύλινα πατώματα. Οι δύο ακρογωνιαίοι πύργοι των ανατολικών τοίχων ήταν οπλισμένοι με καταπέλτες.

Στα δεξιά ο πύργος της κλασικής περιόδου. Στα αριστερά τμήμα της τοιχοποιίας διακρίνονται κομμάτια από οπτόπλινθους, τα οποία μαρτυρούν μία μεταγενέστερη, μεσαιωνική προσθήκη

Τμήμα της τοιχοποιίας των τειχών της πόλης των Αιγόσθενων, κατασκευασμένο κατά το ισοδομικό σύστημα και αποτελούμενο από συμπαγείς παραλληλόγραμμους ογκόλιθους.

Avenir L

Η τοιχοδομία των οχυρώσεων έχει κατασκευαστεί με το ισοδομικό σύστημα. Τεράστιοι ροδόχρωμοι και γκρι συμπαγείς ασβεστόλιθοι έχουν λαξευτεί με θαυμάσια τεχνική και έχουν αρμολογηθεί με εξαιρετική ακρίβεια, χωρίς χρήση συνδετικής ουσίας. Η στερεότητα των πύργων και των τοίχων οφείλεται στο μεγάλο βάρος των ογκόλιθων. Τα τείχη είχαν ύψος 5μ. και στην κορυφή τους υπήρχαν επάλξεις καθώς και περίδρομος για την κίνηση των μαχητών. Οι πύργοι υψώνονταν σε μεγάλο ύψος από τα τείχη. Οι ενδιάμεσοι πύργοι είχαν μικρότερο ύψος από τους ακρογωνιαίους. Η κύρια πύλη βρισκόταν στη βόρεια πλευρά των τειχών στραμμένη προς τον Κιθαιρώνα. Σώζεται ένα κομμάτι κυκλώπειου πολυγωνικού τείχους που αναμφίβολα η ακρόπολις ήταν οχυρωμένη πολύ πριν από τον 4ο αι. π.Χ. Στην δυτική πλευρά των τειχών μπορεί κανείς να παρατηρήσει κομμάτια από τα κεραμικά όστρακα ανάμεσα στους όρμους των κατεργασμένων ογκόλιθων. Αυτό φανερώνει ότι τα τείχη επιδιορθώθηκαν κατά την Βυζαντινή περίοδο. Σε άλλα δε σημεία παρατηρούνται και επισκευές των τειχών με αργολιθοδομή που ανήκουν στην μεταβυζαντινή περίοδο.

Αξιοσημείωτη είναι η διαμόρφωση του εδάφους έξω από το νοτιοανατολικό πύργο. Αινιγματική παραμένει η επιπεδοποίηση και η στήριξη του εδάφους. Εκτός από το εκκλησάκι της Αγίας Άννας, στο εσωτερικό της ακροπόλεως σώζεται βυζαντινός ναός και κελιά μοναχών. Εκεί βρίσκεται ελαιοτριβείο του οποίου αρκετά μαρμάρινα κομμάτια σώζονται ακόμη. Οι μοναχοί ήταν υποχρεωμένοι να προστατεύουν την ζωή και την περιουσία τους με τα όπλα από τους πειρατές που λυμαίνονταν τα νερά του Κορινθιακού κόλπου. Μεταξύ των αγιογραφών του ναού εξέχουσα θέση είχαν οι πολεμικοί άγιοι. Δυστυχώς ελάχιστες έρευνες έχουν γίνει γύρω από τις αρχαίες ελληνικές οχυρώσεις. Οι περισσότερες έχουν αφεθεί στην φθοροποιό δράση των στοιχείων της φύσης και του ανθρώπου.

Από τα «Ελληνικά» του Ξενοφώντος είναι γνωστή η περιπέτεια του βασιλέως της Σπάρτης Κλεομβρότου, ο οποίος τον χειμώνα του 379 π.Χ. μη θέλοντας να οδηγήσει τον στρατό του στον Ισθμό από τον κύριο δρόμο των Ελευθερών – Ελευσίνας απεφάσισε να χρησιμοποιήσει το ορεινό μονοπάτι Αιγοσθένων που περνούσε από γκρεμούς. Συνέπεσε εκείνη την ημέρα να φυσάει πολύ δυνατός άνεμος ο οποίος παρέσυρε πολλούς όνους φορτωμένους με τα σκεύη του στρατού και τους έπνιξε στα βάθη της θάλασσας. Άρπαξε και πολλές ασπίδες από τα χέρια των οπλιτών και τις πέταξε στο γκρεμό. Επειδή η πορεία ήταν αδύνατη με τις ασπίδες, άφησαν τις ασπίδες στο έδαφος γεμισμένες με πέτρες για να μη μπορεί να τις μετακινήσει ο άνεμος. Ο στρατός μπόρεσε έτσι να κατέβει στα Αιγόσθενα και να διανυκτερεύσει Την επόμενη ημέρα ανέβηκε πάλι στο βουνό και μάζεψε τις ασπίδες.

ight is a clean and stylish font favored by designers. It's easy on the eyes and a great go to font for titles, paragraphs & more.

Η εξωτερική όψη του επιβλητικού νοτιοανατολικού ακροτελεύτιου πύργου της ακρόπολης, ο οποίος με τις μεγάλες διαστάσεις του και τη γεροδεμένη του κατασκευή, ενδυνάμωνε ολόκληρη την άμυνά της.

Τμήμα της τοιχοποιϊας των τειχών της πόλης των Αιγοσθένων.

Το βόρειο τμήμα του περίβολου των τειχών των Ελευθερών το οποίο διατηρείται σε καλή κατάσταση.

ΟΧΥΡΟ ΤΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ

Οι Ελευθερές βρίσκονται σε μία εξαιρετική στρατηγική θέση που ήλεγχε την σημαντική οδική αρτηρία Ελευσίνας – Θήβας η οποία ένωνε την βόρεια Ελλάδα με την νότια και ιδιαίτερα την δίοδο του Κιθαιρώνος που ονομαζόταν «Δρυός Κεφαλαί». Η πολίχνη και η οχύρωση των Ελευθερών βρίσκεται, λίγο μετά τον μεμονωμένο πύργο της Οινόης, μεταξύ όρους Πάστρα και του Κιθαιρώνος σε ένα βραχώδες ύψωμα με ομαλές κλιτύες. Στην κορυφή του υψώματος δεσπόζει το επιβλητικό καλοδιατηρημένο οχυρό των Ελευθερών. Ο εντοπισμός του είναι εύκολος καθώς φαίνεται από μακρυά.

Πρωτύτερα οι Ελευθερές ήταν Βοιωτική πόλη ακριβώς στα σύνορα της Βοιωτίας προς την Αττική. Επειδή οι Ελευθερές μισούσαν τους Θηβαίους, προσχώρησαν οικειοθελώς, χωρίς πόλεμο στην Αττική πριν από το 519 π.Χ. Έτσι τα σύνορα μετατέθηκαν στην κορυφογραμμή του Κιθαιρώνα.

Οι Ελευθερές υπήρξαν η πατρίδα του διάσημου γλύπτου Μύρωνα, του δημιουργού του «δισκοβόλου». Επιπλέον, ο Ευριπίδης θεωρεί ότι στις Ελευθερές ετάφησαν οι «Επτά επί Θήβας» και τις αναφέρει ως σκιερό βράχο των Ελευθερών, προφανώς από τις σκιές που ρίχνουν τα βουνά. Στα χρόνια του Πεισιστράτου, με την προσχώρηση των Ελευθερών στο κράτος των Αθηνών, οι Ελευθερές απέκτησαν προστασία της Αθηναϊκής ισχύος. Με την πολιτική ένωση εισήχθη στην Αθήνα η λατρεία του Διονύσου Ελευθερέως. Κάτω από το φρούριο στη νότια πλευρά και δεξιά του δρόμου υπάρχουν πενιχρά λείψανα του ιερού του Διονύσου σε δωρικό ρυθμό. Από αυτό το ναό οι Αθηναίοι πήραν το αρχαίο ξόανο του Διονύσου και το μετέφεραν στην Αθήνα. Στην θέση του εγκατάστησαν απομίμηση του αρχαίου. Οι Αθηναίοι καυχιόντουσαν για την κατοχή αυθεντικών σεβασμάτων.

Σε μικρή απόσταση από το ναό υπήρχε μία σπηλιά και κοντά σ’ αυτή πηγή νερού. Σύμφωνα με την παράδοση η Αντιόπη, καθώς οδηγείτο αιχμάλωτη από την Σικυώνα στην Θήβα, γέννησε και άφησε μέσα σ’ αυτή την σπηλιά τα παιδιά της, τον Αμφίωνα και τον Ζήθο. Σήμερα η σπηλιά έχει κλείσει από κατολίσθηση βράχων. Υπάρχει και ένα βαθούλωμα ανατολικά του φρουρίου που ήταν δεξαμενή νερού λαξευμένη στον βράχο.

Τα επιβλητικά τείχη των Ελευθερών με τους τετράγωνους πύργους τους δεσπόζουν στο βραχώδες ύψωμα από όπου ήταν δυνατός ο έλεγχος του περάσματος από την Αττική στην Βοιωτία. Αν και έχουν περάσει 2.500 χρόνια από τότε που κτίσθηκαν οι οχυρώσεις των Ελευθερών, η τεχνική κατασκευής τους παρουσιάζει εντυπωσιακή τελειότητα. Οι οχυρώσεις της Αττικής αποτελούν τα καλύτερα δείγματα της οχυρωτικής τέχνης της Κλασικής και Ελληνιστικής εποχής.

Εσωτερική άποψη των τειχών και ο πύργος που έλεγχε την είσοδο και έξοδο της πύλης. Οι ορθογώνιοι παραλληλόγραμμοι και τραπεζόσχημοι ογκόλιθοι έχουν λαξευτεί με εξαιρετική ακρίβεια και έχουν συναρμολογηθεί χωρίς συνδετική ύλη. Αξίζει να παρατηρήσουμε τον ογκόλιθο του υπέρθυρου και την διακοσμητική αυλάκωση του πύργου, η οποία ακολουθεί το ύψος του.

Πίσω από την απλότητα της μορφής τους κρύβεται το δημιουργικό πνεύμα και η ικανότητα των αρχαίων Ελλήνων αρχιτεκτόνων

Άποψη των επιβλητικών οχυρώσεων των Ελευθερών, οι οποίες αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της Κλασσικής και Ελληνιστικής οχυρωματικής αρχιτεκτονικής

Στην εποχή του Παυσανίου το φρούριο ήταν έρημο. Οι Αθηναίοι είχαν οχυρώσει πρώτα τον 5ο αι. π.Χ. αυτό το στρατηγικό πέρασμα. Αργότερα τον 4ο αι. π.Χ. οι Μακεδόνες κράτησαν υπό την κατοχή τους τις Ελευθερές για να ελέγχουν το πέρασμα. Αν και έχουν περάσει 2.500 χρόνια από τότε που κτίσθηκαν οι οχυρώσεις εν τούτοις, διατηρούν μέχρι σήμερα την μεγαλοπρέπειά τους. Οι πύργοι διακρίνονται από μεγάλη απόσταση δίνοντας μία επιβλητική όψη. Ο περίβολος των τειχών έχει διάσταση 300 Χ 150 μ. Επειδή το βόρειο τμήμα του εδάφους ήταν περισσότερο βατό, τα τείχη ισχυροποιήθηκαν περισσότερο από τις άλλες πλευρές. Επτά ορθογώνιοι πύργοι ενισχύουν το βόρειο τείχος. Τα τείχη στη βορειοανατολική πλευρά αναπτύσσονταν πυργοειδής εξαιτίας της διαμορφώσεως του εδάφους. Στα νότια και δυτικά σημεία του φρουρίου υπάρχουν πέντε ακόμη πύργοι τοποθετημένοι σε διάφορα σημαντικά σημεία, όπως γωνίες και πύλες. Η δυτική πλευρά είναι απόκρημνη και έχει γίνει σωστή εκμετάλλευση του φυσικού βράχου ο οποίος έχει ενταχθεί στις οχυρώσεις. Οι πύργοι ήταν διώροφοι με πρόσοψη μήκους 6.50μ. περίπου. Στο δώμα έφεραν ξύλινα πατώματα και οδοντωτές επάλξεις. Η είσοδος στο ισόγειο των πύργων γινόταν από θύρες που άνοιγαν στην εσωτερική πλευρά των τειχών. Στον δεύτερο όροφο οι πολεμιστές ανέβαιναν με κινητές ξύλινες σκάλες. Στο βορειοδυτικό σημείο υπήρχε πηγή νερού, και εκεί ο πύργος ήταν ισχυρότερος και ευρύτερος. Υπάρχει ένα αινιγματικό κτίσμα στην ανατολική πλευρά.

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι δύο οχυρωμένες είσοδοι του κάστρου. Η μία βρισκόταν στα δυτικά τείχη με μεγάλο μονόλιθο θύρωμα και ήταν στραμμένη προς τον βορά. Η άλλη βρισκόταν στα νοτιοανατολικά τείχη και ήταν στραμμένη προς την ανατολή. Οι δύο αυτές είσοδοι, παρουσιάζουν μια σπάνια αμυντική ικανότητα. Η κάθε είσοδος είχε μια εξωτερική και μια εσωτερική πύλη. Ο χώρος μεταξύ των πυλών αποτελούσε ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο 40 περίπου τετραγωνικών μέτρων δηλαδή αποτελούσε κλοιό για τους εισβολείς. Σε περίπτωση παραβίασης της εξωτερικής πύλης οι επιτιθέμενοι ήταν υποχρεωμένοι να συγκεντρωθούν μέσα στον χώρο-κλοιό που ήταν ασκεπής. Όταν προσπαθούσαν να παραβιάσουν και την εσωτερική πύλη οι αμυνόμενοι μπορούσαν να πλήξουν εύκολα από τις επάλξεις τους πολιορκητές. Την φρούρηση των φρουρίων είχαν αναλάβει Αθηναίοι έφηβοι ηλικίας 18-20 ετών οι ονομαζόμενοι «περίπολοι». Εκτός από τις δύο κύριες εισόδους υπήρχαν και τέσσερις μικρές πυλίδες είτε για την μεταφορά ενισχύσεων είτε για αιφνιδιαστική έξοδο της φρουράς κατά των πολιορκητών.

Οι τοιχοδομία της βόρειας πλευράς είναι ισοδομική, ενώ της νότιας πλευράς τραπεζόσχημη. Οι λίθοι έχουν μεγάλες επιφάνειες και αυστηρή μορφή. Τέτοιο είδος κατασκευής το συναντάμε σε οχυρώσεις της Κλασικής και της Ελληνιστικής εποχής. Η μόνη διακόσμηση της τοιχοποιίας είναι χαραγμένες ευθείες αυλακώσεις.

Τα τείχη έχουν πάχος 2,5 περίπου μέτρα και έχουν κατασκευαστεί με διπλή ισοδομική τοιχοποιία. Δηλ. υπάρχει ένας εξωτερικός και ένας εσωτερικός τοίχος, το δε κενό μεταξύ των δύο τοίχων συμπληρωνόταν με μικρότερες πέτρες και χώμα. Η τεχνική που σύνδεε το εξωτερικό με το εσωτερικό τείχος, φανερώνει προηγμένες γνώσεις αρχιτεκτονικής, καθιστώντας τη συνοχή της όλης τοιχοδομίας, εξαιρετικά στερεά. Οι επάλξεις των τειχών δεν σώζονται καθόλου. Οι πύργοι είναι κατασκευασμένοι με την απλή ισοδομική τοιχοποιία, και όχι διπλή όπως τα τείχη, με αποτέλεσμα νε έχουν μικρότερο πάχος. Οι πύργοι διέθεταν θυρίδες όπλων απ’ όπου οι πολεμιστές μπορούσαν να βάλλουν προς τα έξω με τα εκηβόλα όπλα τους. Όλες οι θυρίδες ήταν ευρύτερες εσωτερικά ενώ στένευαν προς τα έξω για να μπορούν οι τοξότες να τοξεύουν να άνεση.

Το εσωτερικό του οχυρωμένου περιβόλου των Ελευθερών όπως και των άλλων φρουρίων το έχει καταλάβει η φύση. Η βλάστηση έχει καλύψει σχεδόν όλα τα ίχνη της ανθρώπινης δραστηριότητος. Το μόνο που θα δει ο επισκέπτης είναι κομμάτια από όστρακα. Δυστυχώς η αρχαιολογική υπηρεσία δεν δείχνει ενδιαφέρον για την ανάδειξη των σημαντικών κτιρίων, ναού ή ακροπόλεως που βρίσκονται στον εσωτερικό περίβολο των οχυρώσεων.

Το έξοχο φρούριο της Φυλής, προστάτευε την Αθήνα από τον βορρά ελέγχοντας τα ορεινά περάσματα της Πάρνηθος. Το οχυρό έχει θεμελιωθεί στο φυσικό βράχο και δένει αρμονικά με το ορεινό χειμερινό τοπίο.

Η νότια πύλη του φρουρίου από την εξωτερική πλευρά των τειχών. Η πύλη έχει ενισχυθεί με πυργοειδείς προβολές. Εντύπωση προκαλεί η άψογη λάξευση των ογκολίθων και η ακρίβεια αρμολόγησής τους.

Άποψη των τειχών της Φυλής από τις επάλξεις στην οποία μπορεί να ανατιληφθεί κανεία το μεγάλο ύψος και το πάχος τους.

ΦΡΟΥΡΙΟ ΦΥΛΗΣ

Το επιβλητικό φρούριο της Φυλής ορθώνεται πάνω α μικρό ύψωμα της νοτιοδυτικής πλαγιάς της Πάρνηθας σε υψόμετρο 687μ. Η Πάρνηθα, σπουδαίο βουνό από τη φύση του, αποτελεί φρούριο και είναι πνεύμονας για την Αθήνα. Η Πάρνηθα είναι ακόμη δασωμένη όπως δηλώνει και η πελασγική ονομασία. Στην αρχαιότητα ονομαζόταν Πάρνης (της Πάρνηθος) και βγαίνει από τη ρίζα (πάρν) που σημαίνει πυκνοδασωμένο μέρος. Από την ίδια ρίζα παράγονται και τα ονόματα Παρνασσός και Πάρνωνας.

Το όνομα Φυλής έχει δοθεί στο χωριό Χασιά που βρίσκεται σε απόσταση 5 χλμ. βορειοδυτικά των Άνω Λιοσίων. Από τη Χασιά ένας ορεινός δρόμος διασχίζει το δυτικό τμήμα της Πάρνηθος περνώντας τις ψηλότερες κορυφές της στα δεξιά. Ο δρόμος αυτός με πολλές στροφές περνάει το βαθύ φαράγγι Κλειστών με το μοναστήρι της Παναγίας των Κλειστών. Αρκετά ατυχήματα και εγκλωβισμοί συμβαίνουν σ’ αυτό το φαράγγι από πεζοπόρους και ορειβάτες. Εκεί βρίσκεται και η Λυχνοσπηλιά, τόπος λατρείας του Πανός και των Νυμφών. Τα άφθονα ευρήματα λυχναριών έδωσαν στην σπηλιά αυτήν την ονομασία.

Σε απόσταση περίπου 10 χλμ. βορειοδυτικά του μοναστηρίου σ’ ένα ύψωμα ορθώνονται τα ερείπια του φρουρίου Της Φυλής. Πριν φτάσουμε στο φρούριο, σε μικρή απόσταση δεξιά του δρόμου, υπάρχει πηγή κρυστάλλινου νερού και σπηλιές. Όλη η περιοχή είναι πυκνοδασωμένη και αποτελεί χώρο αναψυχής. Οι κάτοικοι του αρχαίου δήμου (Φυλάσιοι) ήταν εγκαταστημένοι γύρω από την πηγή, καθώς και μεταξύ της πηγής και του οχυρού σύμφωνα με τα διάσπαρτα όστρακα. Σκοπός του φρουρίου ήταν ο έλεγχος του ορεινού περάσματος και η προστασία της Αθήνας από τον κίνδυνο επιδρομών από τον βορρά. Όπως και τα άλλα φρούρια κτίστηκαν κατά την διάρκεια του 5ου και του 5ου αι. π.Χ. Λίγο πιο ψηλά σε απόσταση 20 λεπτών βορειοανατολικά από την πηγή σώζονται ίχνη πολυγωνικών τειχών παλαιοτέρας εποχής. Αυτά τα τείχη είχε καταλάβει ο Θρασύβουλος στα 404 π.Χ., όταν ξεκίνησε με 70 άνδρες από την Θήβα για να καταλύσει την αρχή των 30 Τυράννων. Με ορμητήριο την πολίχνη της Φυλής ο Θρασύβουλος πέτυχε τον σκοπό του, ανέτρεψε την τυραννία και αποκατάστησε τη δημοκρατία. Θεωρείται ότι με την αποκατάσταση της δημοκρατίας κτίστηκε το φρούριο της Φυλής.

Το 304 π.Χ. ο Κάσσανδρος, βασιλεύς της Μακεδονίας και ιδρυτής της Θεσσαλονίκης μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, εισβάλλει στην Αττική κυριεύοντας τα φρούρια της Φυλής και της Πανάκτου σε μια εμφύλια διαμάχη με τον στρατηγό Δημήτριο. Τελικά ο Δημήτριος υπερίσχυσε του Κασσάνδρου και τον έδιωξε από την Αττική. Αργότερα ο βασιλεύς της Ηπείρου ο Πύρρος νίκησε τον Δημήτριο. Ακολουθεί η επιδρομή των Κελτών-Γαλατών, αλλά οι Αθηναίοι αποκτούν και πάλι τον έλεγχο των σημαντικών φρουρίων της Φυλής και της Πανάκτου.

Κατά τον Μεσαίωνα το φρούριο Φυλής χρησιμοποιήθηκε από τον Νέριο Ατζαγιόλι για την κατάκτηση της Αττικής. Οι Φράγκοι είχαν συμμάχους τους Αλβανούς Κλεμέντι. Στον απελευθερωτικό αγώνα κατά των Τούρκων ο Φιλικός Μελέτης Βασιλείου στην Φυλή δημιούργησε ένοπλη δύναμη και κατέλαβε την Αθήνα, αφού απέκλεισε τους Τούρκους στην Ακρόπολη.

Το φρούριο Φυλής παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον λόγω του συμπαγούς όγκου και της άρτιας κατασκευής του. Έχει πλάτος περίπου 30μ. και μήκος τριπλάσιο. Η κορυφή του υψώματος όπου βρίσκεται το κάστρο ισοπεδώθηκε και οχυρώθηκαν οι ευπρόσβλητες πλευρές του, η ανατολική, βόρεια και νότια. Η δυτική πλευρά είναι πολύ απόκρημνη και δεν χρειάστηκε να οχυρωθεί. Κάτω από την απόκρημνη πλαγιά υπάρχει η ρεματιά Φίχτη, όπου τους χειμερινούς μήνες τα νερά του χειμάρρου παράγουν έναν ευχάριστο και ρυθμικό ήχο στο ήρεμο τοπίο. Η σιλουέτα του μικρού οχυρού δένει αρμονικά με το τραχύ ορεινό τοπίο. Εντύπωση προκαλούν οι μεγάλοι ορθογώνιοι καλοδουλεμένοι λίθοι που σώζονται σε αρκετά κατάσταση και σε μεγάλο ύψος. Τα τείχη είναι θεμελιωμένα πάνω στο φυσικό βράχο με μεγάλη δεξιοτεχνία. Σε ορισμένα σημεία ο βράχος έχει ενσωματωθεί απόλυτα στα τείχη. Τέσσερις ογκώδεις πύργοι ενισχύουν το αμυντικό σύστημα των τειχών, ο ένας εξ αυτών είναι κυκλικός ενώ οι υπόλοιποι τετράπλευροι.

Τα τείχη με πάχος 2,5μ. έχουν διπλή ισοδομική τοιχοποιία μια εξωτερική και μια εσωτερική, όπως των Ελευθερών και των Αιγοσθένων. Το σύστημα αυτό ήταν πολύ διαδεδομένο στην Ελλάδα του 4ου π.Χ. αιώνα. Οι λαξευτοί ορθογώνιοι ογκόλιθοι έχουν τοποθετηθεί σε στρώσεις κατά τρόπο ώστε ο κάθετος αρμός κάθε στρώσης να διχοτομεί το μήκος του αμέσως υποκείμενου και του αμέσως υπερκείμενου ογκόλιθου. Αυτή η τεχνική δίνει στην κατασκευή μια εξαιρετική συνοχή και αντοχή. Οι άψογοι λαξευμένοι ογκόλιθοι έχουν συναρμολογεί χωρίς συνδετική ύλη. Αυτά τα στοιχεία δείχνουν πόσο οι αρχαίοι Έλληνες στον τομέα της αμυντικής τεχνολογίας ήσαν προοδευμένοι.

Μέσα στο φρούριο έχουν εντοπίσει θεμέλια κτιρίων αλλά όπως και στα άλλα οχυρά η βλάστηση και οι επιχώσεις έχουν καλύψει τα πάντα. Ακόμη και τα δένδρα έχουν φυτρώσει στα τείχη προκαλώντας ζημιές. Σημαντικές ζημιές έχει προκαλέσει και ο πρόσφατος σεισμός με το επίκεντρό του πολύ κοντά στη Φυλή. Δυστυχώς η πολιτεία συντηρεί περισσότερο τα μεσαιωνικά κάστρα. Η συντήρηση των κλασικών οχυρώσεων δεν είναι εύκολη υπόθεση λόγω των ογκόλιθων και της γεωμορφολογίας του εδάφους, αποτελώντας πραγματική πρόκληση για τους σύγχρονους. Αν αναλογιστούμε τα μέσα που διέθεταν οι πρόγονοι μας, τότε θα διαπιστώσουμε τα τεχνολογικά θαύματα. Το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε εμείς είναι η διάσωση και η ανάδειξη αυτών των μοναδικών μνημείων της Κλασικής αρχαιότητος.

Βιβλιογραφία:

«Κάστρα και οχυρώσεις της Αττικής» Νίκος Βασιλάτος. Κλασικές Εκδόσεις 1995.

Παυσανίου «Αττικά» και Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Εκδοτική Αθηνών.

«Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» Κων. Παπαρηγόπουλου. Εκδ. Κάκτος

Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης Liddell Scott.

Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης, Ι. Σταματάκου

«Ελληνική γλωσσογένεσις» Κώστας Δούκας. Εκδ. Ελεύθερη Σκέψις.

Το παρών άρθρο εκδόθηκε στο Ελληνικό Πανόραμα Τεύχος 20. 2001

Οι αναλογικές διαφάνειες ψηφιοποιήθηκαν

Περίπου 3,5 χλμ από το οχυρό των Ελευθερών στην περιοχή της Οινόης διατηρείται σε μεγάλο ύψος μία γωνία τετραόροφου μεμονωμένου πύργου του 4ου αι.π.Χ. Στην φωτογραφία διακρίνονται οι φωλιές των δοκαριών καθώς και ορισμένες θυρίδες εκηβόλων όπλων. Στο βάθος δεσπόζουν τα όρη Πάστρα

Κοντά στο φρούριο Φυλής υπάρχουν σπηλιές Νυμφών με τις πηγές