ΝΑΟΣ ΖΩΣΤΗΡΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ

Στο στενώτερο σημείο του «Λαιμού» του ακρωτηρίου Βουλιαγμένης (Μικρό Καβούρι) ευρίσκεται ο ναός του Ζωστήρος Απόλλωνος, εγκλωβισμένος και ζωσμένος από τις τουριστικές εγκαταστάσεις της πλαζ «Αστέρας».

Κατά την μυθολογική παράδοσι, στο μέρος αυτό σταμάτησε για λίγο η Λητώ, για να λύση τον ζωστήρα της (ζώνη) και να λουσθή, πριν μεταβή στην Δήλο για να γεννήση τον Απόλλωνα. Σε ανάμνησι αυτού του γεγονότος η περιοχή ωνομάσθηκε Ζωστήρ και ιδρύθηκε τον 6ο αι. π.Χ. ιερό του Απόλλωνος, της Αρτέμιδος, της Λητούς και ένας βωμός της Αθηνάς.

Το ακρωτήρι της Βουλιαγμένης ήταν σπουδαίο σημείο για την άμυνα των Αθηνών και την αποστολή των εχθρικών αποβάσεων. Οι Θεοί που ελατρεύοντο στον Ζωστήρα ήταν κατ’ εξοχήν πολεμικοί θεοί των Αθηναίων (Αθηνά και Απόλλων). Εξ άλλου και το ζώννυμαι είχε την έννοια του εξοπλίζομαι.

Γενική άποψις του ιερού του Ζωστήρος Απόλλωνος

Μαρμάρινος θρόνος, πιθανώς για να κάθεται ο ιερεύς

Στο πευκόφυτο ύψωμα του ακρωτηρίου ανακαλύφθηκαν ερείπια μεγάλου προϊστορικού φρουρίου της 3ης χιλιετίας π.Χ. Τα λείψανα του φρουρίου θυσιάσθηκαν στον βωμό της τουριστικής εκμεταλλεύσεως.

Η μαγευτική πευκόφυτη περιοχή, το θαυμάσιο ξηρό κλίμα, η εκτεταμένη αμμώδης παραλία και τα ιαματικά λουτρά της λίμνης Βουλιαγμένης έκαναν την περιοχή πολύ δημοφιλή για ετήσια διαμονή, με αποτέλεσμα να καλυφθούν οι περισσότερες αρχαιότητες.

Τα καλοκαίρια για να αποφύγουμε το καμίνι της τσιμεντουπόλεως και να δροσισθούμε στις παραλίες του Σαρωνικού εισρέουμε κατά χιλιάδες στην περιοχή. Έχοντας υποστή όλη την ταλαιπωρία του μποτιλιαρίσματος ξεφεύγει από την προσοχή μας ο ναός του Ζωστήρος. Σ’ αυτό συντελεί και το γεγονός ότι ο ναός αποκομμένος από τον ευρύτερο φυσικό του χώρο είναι δυσδιάκριτος. Ιδανική εποχή για επίσκεψι είναι ο χειμώνας. Η πλαζ είναι ανοιχτή όλον τον χρόνο. Στα ταμεία δηλώνεται ότι επιθυμείται να επισκεφθήτε τον ναό, για να μη σας χρεώσουν με το εισιτήριο που είναι κάπως τσουχτερό.

Απέναντι από την είσοδο της πλάζ Αστέρα, υπάρχουν λείψανα της μεγάλης ιερατικής κατοικίας.

Θα σταθμεύσουμε το αυτοκίνητό μας ακριβώς απέναντι από την είσοδο του εστιατορίου «Ιθάκη». Στον χώρο της σταθμεύσεως υπάρχουν τα λείψανα της μεγάλης ιερατικής κατοικίας. Στην οικία αυτή παρέμεναν μονίμως οι ιερείς του ναού και εύρισκαν καταφύγιο και ανάπαυσι οι προσκυνητές. Η ιερατική οικία απέχει 150 μέτρα από τον ναό.

Τα ερείπια του ιερού του Ζωστήρως ήταν τελείως καλυμμένα με άμμο μέχρι το 1926, οπότε τυχαίως ανευρέθη επιγραφή από τον Άγγελο Τανάγρα. Ανασκαφές ενήργησε ο Κ. Κουρουνιώτης αποκαλύπτοντας το ιερό.

Ο ναός του Ζωστήρος Απόλλωνος, κτισμένος στα προκλασικά χρόνια, αποτελείται από τον σηκό, δηλαδή μία απλή ορθογώνια αίθουσα διαστάσεων 10,8 Χ 6,οο μ., της οποίας η είσοδος ευρίσκεται προς την ανατολή. Σε απόστασι 6,75 μ. ανατολικά της εισόδου υπάρχει η θεμελίωσις του ορθογωνίου βωμού, διαστάσεων 4,25 Χ 2,55 μ. Ο βωμός αυτός είναι ασφαλώς ο αναφερόμενος από τον Παυσανία βωμός της θεάς Αθηνάς. Οι τοίχοι του σηκού διατηρούνται κατά τα κατώτερα μέρη και των τεσσάρων πλευρών σε ύψος 1,60ν μ. περίπου. Το δάπεδο του ναού αποτελείτα από μεγάλες πλάκες τιτανολίθου, που είναι καλώς πελεκημένες σε σχήμα ορθογώνιο και ακριβώς προσαρμοσμένες μεταξύ τους. Στο μέσον της αίθουσας του σηκού ευρέθησαν τρία βάθρα αγαλμάτων. Οι επιγραφές των βάθρων με ωραία αρχαϊκά γράμματα "ΗΑΛΑΙΕΣ ΑΝΕΘΕΣΑΝ" φανερώνουν την σχέσι του ναού με τον δήμο των Αλών Αιξωνίδων (περιοχή μεταξύ Γλυφάδας και Βούλας). Τα τρία αυτά βάθρα έφεραν τα μαρμάρινα αγάλματα της Λητούς, του Απόλλωνος και της Αρτέμιδος.

Ο περικαλλής ναός δυστυχώς κατά τους χειμερινούς μήνες είναι μονίμως πλημμυρισμένος

Λεοντόποδη τράπεζα από κυανόφαιο μάρμαρο Υμηττού

Μπροστά από το μεσαίο βάθρο ευρέθη μονόλιθος συμπαγής τράπεζα απολήγουσα σε λεοντόποδα από κυανόφαιο μάρμαρο Υμηττού (μήκος 1,20μ., ύψος 0.63 και πλάτος 0,62 μ.). Στην μπροστινή όψι αυτής της τράπεζας σώζεται επιγραφή τιμητική του ιερέρως Πυστράτου.

Στο εσωτερικό του ναού ίσταται μαρμάρινος θρόνος, πιθανώς για να κάθεται ο ιερέας. Ο ναΐσκος αρκετά μετά την ίδρυσί του περιβλήθηκε με στοά από όλες τις πλευρές δίνοντας την όψι μικρού περιπτέρου ναού. Οι κίονες ήταν ανά τέσσερεις στις δύο στενές πλευρές και ανά έξι στις δύο μακρές. Οι κίονες ήταν απλοί, στρογγυλοί, χωρίς ραβδώσεις, εκ τιτανολίθου.

Την σπουδαιότητα της λατρείας του Απόλλωνος και του ιερού αυτού δεικνύει η παράδοσις ότι ο τραγικός ποιητής Ευριπίδης είχε τιμηθή με το αξίωμα του πυρφόρου. Υπήρχε και τιμητικός θρόνος στο Διονυσιακό θέατρο Ακροπόλεως για τον ιερέα του Ζωστήρος Απόλλωνος.

Η ανεύρεσις κορινθιακής οινοχόης κάτω από το δάπεδο του ναού αποδεικνύει ότι στο χώρο, όπου ιδρύθηκε ο ναός, ησκείτο λατρεία και στους παλαιοτέρους χρόνους.

Ο περικαλλής ναός δυστυχώς κατά τους χειμερινούς μήνες είναι μονίμως πλημμυρισμένος. Αυτό που προέχει είναι να αντληθούν τα νερά και να γίνουν σωστικά έργα, ούτως ώστε να σωθή το ιερό από την διαβρωτική δράσι του νερού Πρέπει επίσης ο ναός να αποδεσμευθή από τις τουριστικές επιχειρήσεις του «Αστέρα», να αναπλασθή ο αρχαιολογικός χώρος, να ενοποιηθή με την περιοχή όπου ευρίσκονται τα ερείπια της ιερατικής οικίας και να αποδοθή στο κοινό.

ΠΗΓΕΣ:

Παυσανίου «Αττικά» Εκδοτική Αθηνών

Εγκυκλοπαίδειες Ηλίου και Δρανδάκη.

Το παρών κείμενο εκδόθηκε στο περιοδικό " Ελληνική Αγωγή", Ιουνίου 2004

BΑΡΗ

Στην αρχαιότητα η περιοχή της Βάρης αντιστοιχούσε στο Δήμο Αναγυρούντος της αρχαίας Αθήνας. Διοικητικά ο οικισμός υπάγεται στο Δήμο Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης. Στη Βάρη υπάρχουν ίχνη κατοίκησης (όπως σπασμένα αγγεία), τα οποία χρονολογούνται από την 3η χιλιετία π.Χ. Υπάρχουν τάφοι και κτερίσματα τα οποία χρονολογούνται από τη Μυκηναϊκή, Γεωμετρική και Αρχαϊκή περίοδο.