Ένας από τους ωραιότερους και σημαντικότερους αρχαιολογικούς θησαυρούς της χώρας μας διεσώθη από τα ληστρικά χέρια των αρχαιοκαπήλων-παρ' ολίγον έλειψε να δημοπρατηθεί το 1993 στην Αίθουσα Τέχνης του Μichael Ward στη Νέα Υόρκη- είναι ο ανεκτίμητου αξίας θησαυρός των Αηδονιών, ο οποίος επαναπατρίσθηκε το 1996, σηματοδοτώντας θριαμβευτικά την μεγαλύτερη νίκη στη μάχη για την επιστροφή πολιτιστικών αγαθών στους τόπους προελεύσεώς τους.

Άποψη της κοιλάδας στην περιοχή των Αηδονιών από το χώρο του μυκηναϊκού νεκροταφείου

Ο περίφημος θησαυρός αποτελείται από δύο χρυσά δαχτυλίδια-σφραγίδες, δύο χρυσά κι ένα δαχτυλίδι από ήλεκτρο, τρεις σφραγιδόλιθους από στεατίτη, αμέθυστο και αχάτη, χρυσά κοσμήματα ενδυμασίας, χρυσές χάντρες και χάντρες από ημιπολύτιμους λίθους, ήλεκτρο, φαγεντιανή και υαλόμαζα. Τα αντικείμενα 312 κομμάτια του 1500 π.Χ., αποσπάσθηκαν βίαια και παράνομα από το μυκηναϊκό νεκροταφείο των Αηδονιών της Νεμέας. Οι απάτριδες αρχαιοκάπηλοι είχαν συλήσει το 1977 τους τάφους των Αηδονιών που ήταν «ξέφραγο αμπέλι». Το έναυσμα για τη σύληση του νεκροταφείου δόθηκε όταν ένας Αηδονιάτης έπεσε μαζί με το μουλάρι του στον θάλαμο ενός τάφου, του οποίου την οροφή είχε φθείρει ο χρόνος. Μετά τη σύληση της νεκροπόλεως οι αρχαιολόγοι περιορίστηκαν στο να μαζέψουν ότι είχαν αφήσει πίσω τους οι αρχαιοκάπηλοι.

Οι δρόμοι οδηγούν στους θαλαμωτούς τάφους των Αιδονιών

Ελλειψοειδής σφενδόνη, διακοσμημένη στην περιφέρεια κατά την περίκλειστη τεχνική, στερεώνεται σε κρίκο που φέρει διακόσμηση. Θρησκευτική σκηνή στη σφενδόνη με πομπή δύο γυναικών προς ιερό οικοδόμημα, που επιστρέφεται με κέρατα καθοσιώσεως. Οι μορφές κρατούν άνθος κρίνου και παπύρου αντίστοιχα και κινούνται σε πλακόστρωτο πιθανόν έδαφος, ανάμεσα σε όμοια φυτά. 1500 π.Χ. Διαμ. σφενδόνης 1.25-2 εκ., βάρος 3,45 γραμμ. Μυκηναϊκό Νεκροταφείο Αηδονιών. Μουσείο Νεμέας. Το κόσμημα σώθηκε από τη δημοπρασία.

Όταν η κλεμμένη συλλογή είχε εκτεθεί τη Νέα Υόρκη με σκοπό τη δημοπρασία, ο φιλέλλην Μάλκομ Γουίνερ, ειδικευμένος στη Μυκηναϊκή Ελλάδα, μόλις είδε τον κατάλογο της δημοπρασίας διαπίστωσε την Ελληνική προέλευση κι ενημέρωσε το Υπουργείο Πολιτισμού. Η ιστορία αυτή όμως έχει και μια άλλη εξοργιστική πλευρά για την αδράνεια του ελληνικού κράτους. Ο Αμερικανός γκαλερίστας είχε ειδοποιήσει ένα χρόνο πριν από τη δημοπρασία το Ελληνικό Δημόσιο, ζητώντας πληροφορίες για την προέλευση και την αυθεντικότητα των αντικειμένων. Η απάντηση που του δόθηκε ήταν πως δεν υπήρχαν στοιχεία για την προέλευση των κοσμημάτων. Ευτυχώς η υπόθεση δεν χάθηκε και το υπουργείο συγκρότησε μια επιστημονική επιτροπή για να εξετάσει το θέμα. Η επιτροπή αμέσως επιβεβαίωσε την προέλευση του θησαυρού από τα Αηδόνια. Πράγματι, στα τέλη της δεκαετίας του 1970, δεκαπέντε θαλαμωτοί τάφοι είχαν συληθεί κατά τον χειρότερο τρόπο, πριν από την συστηματική ανασκαφή του χώρου, που άρχισε το 1978 από την Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Η σύγκρισης των κλεμμένων αντικειμένων με τα ευρήματα της νόμιμης ανασκαφής έδειξε τις μεγάλες ομοιότητες, που είχαν επισημάνει όχι μόνον οι Έλληνες αλλά και οι Αμερικανοί αρχαιολόγοι. Οι αναλογίες ανάμεσα σε αντικείμενα των δύο ομάδων, η τεχνοτροπία, η εικονογραφία, η τεχνική κατασκευής, και τα υλικά απέδειξαν ότι προέρχονται από τα ίδια εργαστήρια. Τελικά η Ελλάς προσέφυγε στο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο της Νέας Υόρκης ζητώντας τη ματαίωση της δημοπρασίας και την επιστροφή του θησαυρού.

Με δικαστική παρέμβαση η δημοπρασία ματαιώθηκε. Πριν από την εκδίκαση της υποθέσεως, ύστερα από πρόταση του Michael Ward, επήλθε συμφωνία μεταξύ δύο αντιδίκων. Ο θησαυρός δωρίθηκε στην Εταιρεία για την Διατήρηση της Ελληνικής Κληρονομιάς, ένα πολιτιστικό ίδρυμα με έδρα την Washington και σκοπό την προβολή του Ελληνικού Πολιτισμού.

Η εταιρεία επέστρεψε τον θησαυρό στη Ελλάδα το 1996, ύστερα από παραμονή αυτού επί δύο χρόνια στην κατοχή της. Ο θησαυρός των Αηδονιών παρουσιάστηκε σε ειδική έκθεση στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών και το μεγάλο ταξίδι του θησαυρού τελείωσε με την τοποθέτηση του στο Αρχαιολογικό Μουσείο Νεμέας.

Δυστυχώς ο θησαυρός δεν εκτίθεται ακόμα στο κοινό και παραμένει αποθηκευμένος κάπου. Αυτό που προέχει είναι το μουσείο να εφοδιαστεί με συναγερμούς, κάμερες, νυχτερινούς φύλακες οπλοφορούντες. Ας μη λησμονούμε την θρασύτατη διάρρηξη και κλοπή στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κορίνθου, που έγινε στις 12 Απριλίου 1990. Η αδίστακτη σπείρα αρχαιοκαπήλων τραυμάτισε βαριά τον νυχτοφύλακα και εν συνεχεία αφαίρεσε συνολικά 285 έργα ανεκτίμητης αξίας. Ευτυχώς ο εντοπισμός των κλεμμένων έγινε ύστερα από εννέα χρόνια. Τα ο 1999 βρέθηκαν και κατασχέθηκαν στο Μαϊάμι των ΗΠΑ. Το Μουσείο Κορίνθου δέχθηκε πίσω τους θησαυρούς του.

Μυκηναϊκός Θησαυρός που επαναπατρίστηκε

Το δαχτυλίδι φέρει έγγλυφη παράσταση άρματος με δύο άλογα και αναβάτη, ο οποίος κρατά τα χαλινάρια και ένα μαστίγιο πάνω από την πλάτη των αλόγων. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα μυκηναϊκά δαχτυλίδια που έχουν σωθεί. Η παράσταση σε χρυσό δαχτυλίδι, παραπέμπει στη σκηνή κυνηγιού από άρμα. 1500 π.Χ. Διάμ. σφενδόνης 2,1 - 3,3 εκ., διαμ. κρίκου (εσωτ.) 1,2 εκ., βάρος 24,3 γραμμ. Εθνολογικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Σφραγιδόλιθος που επαναπατρίστηκε σε σχήμα σκαραβαίου από αμέθυστο που απεικονίζεται όρθιος γρύπας, δεμένος στο λαιμό με ταινία, την οποία κρατά ανθρώπινη μορφή. 16ος αι. π.Χ. Πιθανόν μινωϊκό έργο. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Ελάσματα με έκτυπη παράσταση διπλών δεκαεξάφυλλων ροδάκων. Δύο ζεύγη οπών έχουν τοποθετηθεί αντικριστά για τη στερέωση των κοσμημάτων σε πολυτελές ένδυμα. Μυκ. Νεκροταφείο Αηδονιών. 15 ος αι. π.Χ. Διαμ. 4,4 εκ. Μουσείο Νεμέας

Φακόσχημος σφραγιδόλιθος από σάρδιο. Δύο καθιστοί ταύροι σε έδαφος που αποδίδεται σε διπλή γραμμή. Συνηθισμένο θέμα στη μυκηναϊκή σφραγιδογλυφία. Μυκ. Νεκροταφείο Αηδονιών. θαλαμωτός τάφος 7, τάφος 1 15 ος αι. π.Χ. Διαμ. 2,85 εκ. Μουσείο Νεμέας

Πήλινο ειδώλιο Κουροτρόφου. Ειδώλιο εξαιρετικό ως προς τη φυσιοκρατική του απόδοση. Τα πλαστικά χέρια κατεβαίνουν χαμηλά, παράλληλα με τον κορμό, και θηλάζει ακουμπώντας το χέρι του στον άλλο μαστό. το πτηνόμορφο πρόσωπο κυριαρχούν τα πλαστικά μάτια, που τονίζονται με φραπτή διακόσμηση όπως και τα άλλα χαρακτηριστικά. Οι κυματιστές γραμμές αποδίδουν συμβατικά το ένδυμα. Κρόσσια και ταινία στολίζουν το επάνω μέρος του φορέματος, σταυρός το στέρνο και λοξές γραμμές τα μανίκια. Συνόδευς παιδική ταφή σε ανακομιδή, πιθανόν ως σύμβολο προστασίας του παιδιού μετά το θάνατο. 15 ος π.Χ. Υψ. 9,6 εκ. Μουσείο Νεμέας.

Το Μυκηναϊκό νεκροταφείο των Αηδονιών ταυτίζεται με την Ομηρική Αραιθυρέη. Ο Όμηρος την κατατάσσει στα πολίσματα εκείνα τα οποία πρόσφεραν άνδρες και πλοία στον Αγαμέμνονα για τον Τρωικό πόλεμο. Το πόλισμα της Αραιθυρέας βρισκόταν στο χαμηλό, φυσικώς διαμορφωμένο οχυρό λόφο, που στην μια μεριά του κατέβαινε κελαρυστό νερό με αιωνόβια πλατάνια και αηδόνια να κελαηδούν. Το όνομα της Αραιθυρέας προέρχεται από την κόρη του αυτόχθονος βασιλέως Άραντος που ήταν ο πρώτος άνθρωπος σ' αυτήν την περιοχή σύμφωνα με τον Παυσανία. Η Αραιθυρέη βρίσκεται στην χώρα των Φλιασίων και είχε άμεση οδική επαφή με τις Μυκήνες και το Άργος. Οι Μυκηναίοι κατασκεύασαν οδικά δίκτυα σε πολλά μέρη της Ελλάδος. Από την πανάρχαια Αραιθυρέη περνούσαν δύο οδικοί άξονες, ο ένας προς τον Φενεό και ο άλλος μέσω Τιτάνης προς την Σικυώνα.

Οι περισσότεροι τάφοι των Αηδονιών έχουν μνημειακή πρόσοψη. Συνολικά ανασκάφηκαν από την Έφορο Αρχαιοτήτων Καίτη Δημακοπούλου 17 θαλαμωτοί και ένας ορθογώνιος λακκοειδής τάφος μεγάλων διαστάσεων. Οι περισσότεροι τάφοι έχουν ορθογώνιο θάλαμο με επιμήκεις κατηφορικούς δρόμους. Υπάρχουν και τάφοι με κυκλικό θάλαμο και κοντό δρόμο.

Υπήρχαν στενές σχέσεις Μυκηναίων, Μινωϊτών και Κυκλαδιτών, με αποτέλεσμα πολλά μινωϊκά και κυκλαδικά στοιχεία να έχουν αφομοιωθεί από τους Μυκηναίους. Οι ανασκαφές απέδειξαν ότι πράγματι ο Μυκηναϊκός πολιτισμός υπήρξε "πολύ πολύχρυσος" όπως λέει ο Όμηρος. Μέχρι το 1876 ο Μυκηναϊκός πολιτισμός ήταν γνωστός μόνον από τους μύθους. Ο Ερρίκος Σλήμαν επίστεψε στον Όμηρο και έφερε στο φως τους περίφημους Βασιλικούς Τάφους στην Ακρόπολη Μυκηνών. Οι έρευνες συνεχίσθηκαν από τον Χρήστο Τσούντα, τον Α. Wace, τον C. Blegen, τον Γιάννη Παπαδημητρίου και από άλλους ξένους και Έλληνες αρχαιολόγους, οι οποίοι έφεραν στο φως σημαντικά κέντρα του Μυκηναϊκού Πολιτισμού, όπως την Τίρυνθα, το Άργος, την Μιδέα, την Πύλο, το Βαφείο, την Θήβα, τον Ορχομενό, την Ιωλκό, την Αθήνα, τον Θορικό κ.α. Το Νεκροταφείο των Αηδονιών ανεσκάφη από την έφορο Αρχαιοτήτων Καίτη Δημακοπούλου.

Ο πλούτος των Μυκηναίων οφειλόταν στην αγροτική παραγωγή στη βιοτεχνική και τις υπερπόντιες εμπορικές δραστηριότητες. Μυκηναϊκά αντικείμενα βρέθηκαν από τα παράλια της Παλαιστίνης μέχρι την Ουγγαρία και πιο πέρα στην Εσπερία όπου οι προκάτοχη τους οι Μινωίτες έπαιρναν χαλκό από τη λίμνη Michigan.

Η Μυκηναϊκή κοσμηματοποϊα δανείστηκε πολλά στοιχεία από την Μινωική παράδοση, αλλά ανέπτυξαν εκλεπτυσμένες τεχνικές, όπως την κοκκίδωση την συρματοτεχνική και την περίκλειστη τεχνική. Λεπτά φύλλα χρυσού σφυρηλατούνταν πάνω σε ειδικές μήτρες με θρησκευτικές παραστάσεις, φυτικά μοτίβα και θαλασσινά θέματα με σπείρες, έλικες και άλλα. Τα κοσμήματα ήταν συχνά διακοσμημένα με κοκκίδωση, με συρματερή και επισμάλτωση.

Εκτός από τις σφραγίδες βρέθηκαν αρκετά χρυσά κοσμήματα, κουμπιά, χάντρες που στόλιζαν πολυτελή ενδύματα.

Όλα αυτά τα αντικείμενα τα χρησιμοποιούσαν ως κτερίσματα για τους νεκρούς των τάφων. Εκτός από το χρυσό ήσαν άριστοι στην επεξεργασία του αχάτη, σάρδιο, αμέθυστο, στεατίτη, κύανο, ελεφαντόδοντο και την ορεία κρύσταλλο. Ορισμένοι τύποι χρυσών δακτυλιδιών χρησίμευαν ως σφραγίδες. Ορισμένοι σύγχρονοι κοσμηματοποιοί όπως ο Λαλαούνης έχουν αντιγράψει τα σχέδια των μυκηναίων. Η Μυκηναϊκή σφραγιδογλυφία αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα καλλιτεχνικά επιτεύγματα της ανθρωπότητας. Οι έγλυφες παραστάσεις πάνω στην πολύ περιορισμένη σφραγιστική επιφάνεια δείχνουν την μεγάλη επιδεξιότητα αυτών των μακρινών προγόνων μας. Οι παραστάσεις είναι θρησκευτικές σκηνές και ζώα. Οι σφραγιδόλιθοι είναι συνήθως φακόσχημοι, αμυγδαλόσχημοι και κυλινδρικοί. Είναι κατασκευασμένοι από αχάτη, σάρδιο, ιάσπη, αμέθυστο, αιματίτη χαλκηδόνιο, στεατίτη και ορεία κρύσταλλο.

Χρυσές χάντρες, κοίλες, κυρτεπίπεδες που επαναπατρίστηκε. Σχήμα κρίνου, κρινοπάπυρου και ημιρόδακα με έκτυπη διακόσμηση στην επάνω επιφάνεια. 15 ος αι. π.Χ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Χρυσές χάντρες κοίλες, κυρτεπίπεδες από την ανασκαφή του Μυκηναϊκού Νεκροταφείου Αηδονιών. 15 ος αι. π.Χ. Μουσείο Νεμέας.

Ανατύπωση από την « Ελληνική Αγωγή. τεύχος, 19/72 2003. σε ηλεκτρονική φόρμα με περισσότερες φωτογραφίες.

ΠΗΓΕΣ:

Ο θησαυρός των Αηδονιών, Υπουργείο Πολιτισμού, Αθήναι 1996

Blegen C. «The Mycenaean Age», Cincinnati 1962

Mylonas G. «Mycenae and the Mycenaen Age», Princeton 1966

Α. Σακελλαρίου, «Μυκηναϊκή Σφραγιδογλυφία», Αθήναι 1966

Κρυστάλλη-Βότση. «Τα δαχτυλίδια από τα Αηδόνια Κορινθίας», Αθήναι 1989

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος Α,’ Εκδοτική Αθηνών

Εσωτερικό του συλημένου τάφου. Στο δάπεδο βρίσκεται ταφικός λάκκος Από την τρύπα άνοιξαν οι αρχαιοκάπηλοι , διακρίνεται το εσωτερικό του θαλαμωτού τάφου. Στο δάπεδο βρίσκεται ταφικός λάκκος.

Φακόσχημος σφραγιδόλιθος από όνυχα. Στη μεγάλη σφραγιστική επιιφάνεια απεικονόζεται λιοντάρι που κατασπαράσσει ταύρο σε βραχώδες τοπίο. Η γεμάτη ένταση σκηνή προσαρμόζεται στο κυκλικό σχήμα του σφραγιδόλιθου. Δενδρά. θολωτός τάφος. β μισό 15ου αι. π.Χ. Διαμ. 4 εκ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Φακόσχημος σφραγιδόλιθος από αχάτη. Θηλυκός χοίρος όρθιος προς τα αριστερά με τέσσερις ευδιάκριτους μαστούς. Πάνω από την πλάτη του σώματος με το κεφάλι άλλου χοίρου. Δύο γραμμές εδάφους κάτω από τα πόδια του πρώτου χοίρου. Θηλυκός χοίρος εικονίζεται και στο σφραγιδόλιθο από το ίδιο υλικό από την ανασκαφή των Αηδονιών. 15 ος αι. π.Χ. Διαμ. 2,2-2,35 3κ. πάχ. 1 εκ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Φακόσχημος σφραγιδόλιθος από σάρδιο. Μυκήνες θαλαμωτός τάφος. 15 ος αι. π.Χ. Διάμ. 2,4 εκ. Γυναικεία θεότητα με υψωμένα χέρια ("πότνια θηρών") περιβάλλεται από δύο λιοντάρια που ορθώνεται στα πίσω πόδια. Πάνω από το κεφάλι της θεάς οφιοειδή σύμβολα και διπλός πέλεκυς.

Χρυσό δαχτυλίδι-σφραγίδα. Μυκηναϊκό Νεκροταφείο Αηδονιών. θαλαμωτός τάφος 1500 π.Χ. Διαμ. σφενδόνης 1,45-2,5 εκ. βάρος 7,5 γραμμ. Μουσείο Νεμέας. Ελλειψοειδής σφενδόνη στερεώνεται σε κρίκο με διπλή σειρά κοκκίδωσης στις παρυφές, έντονα παραμορφωμένο. Θρησκευτική σκηνή με πομπή τριών γυναικών προς οικοδόμημα με οριζόντιο γείσο, που εδράζεται πάνω σε βραχώδες τοπίο και πλασιώνεται από δύο δέντρα. Η ζωηρή κίνηση των χεριών, ιδίως της μεσαίας μορφής που κρατά πιθανότατα κλαδιά, δηλώνει τον εσωτερικό παλμό των τριών γυναικών. Προχωρούν σε έδαφος που αποδίδεται με οριζόντια και λοξές τεθλασμένες γραμμές. Λεπτότερη τεθλασμένη γραμμή πάνω από τις μορφές δηλώνει τον ουρανό. Αυτό το εξαιρετικό κόσμημα εσώθηκε από τη δημοπρασία της Νέας Υόρκης.

Χρυσό δαχτυλίδι-σφραγίδα που επρόκειτο να δημοπρατηθούν στη Νέα Υόρκη. Μυκηναϊκό Νεκροταφείο Αηδονιών, θαλαμωτός τάφος 7, λάκκος 1. 1500 π.Χ. Διάμμ. σφενδόνης 1,9 - 3,1 εκ. διαμ. κρίκου (εσωτ.) 1,65 εκ., βάρος 7 γραμμ. Μουσείο Νεμέας. Στην σφενδόνη απεικονίζεται θρησκευτική σκηνή. Τρεις γυναικείες μορφές με ιδιόμορφα σχηματοποιημένα κεφάλια - πιθανόν φέρουν προσωπεία- χειρονομούν ζωηρά ανάμεσα σε δύο διώροφα οικοδομήματα, που επιστρέφονται με κέρατα καθοσιώσεως. Έχει εκφραστεί η άποψη ότι πρόκειται για άνδρες που φέρουν κράνη. Οδοντωτή γραμμή δηλώνει το έδαφος.

Χρυσό δαχτυλίδι-σφραγίδα. Μυκήνες, θησαυρός Ακροπόλεως. 1500 π.Χ. Διάμ. σφενδόνης 2,5 - 3,4 εκ., κρίκου 2 εκ., βάρος 28,6 γραμμ. Στη σφενδόνη θρησκευτική σκηνή που χαρακτηρίζεται από την ποικιλία των ιερών κρητομυκηναϊκών συμβόλων και την εξαίρετη τέχνη της απόδοσης των μορφών: γυναικεία θεότητα καθισμένη κάτω από δένδρο δέχεται τις προσφορές δύο γυναικών, άνθη μήκωνος και κρίνα. Οι μικροσκοπικές γυναικείες μορφές πίσω από το δέντρο και μπροστά στη θεά είναι οι ακόλουθοι της. Σχηματικές λεοντοκεφαλές πλαισιώνουν τη σκηνή πίσω από τις δύο γυναίκες. Σε ανώτερο επίπεδο εικονίζονται ο διπλός πέλεκυς και μικροσκοπική μορφή θεότητας που καλύπτεται από οκτώσχημη ασπίδα και κατέρχεται από τον ουρανό (παλλάδιον). Στον ουρανό συνυπάρχουν ο ήλιος και η σελήνη μέσα σε χώρο που ορίζεται από καμπύλη γραμμή. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Χρυσό δαχτυλίδι-σφραγίδα, στη σφενδόνη θρησκευτική σκηνή: πομπή τριών γυμνόστηθων γυναικών προς ιερό κτίσμα που επιστρέφεται με κέρατα καθοσιώσεως. Με το ένα χέρι κρατούν κλαδιά, ενώ υψώνουν το άλλο προς το πρόσωπο σε ένδειξη σεβασμού. Μυκήνες, θαλαμωτός τάφος 55. 1500 π.Χ. Διάμ. σφενδόνης 1,5 - 2,5 εκ., κρίκου 1,3 εκ., βάρος 8,48 γραμμ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Μυκηναϊκό νεκροταφείο Αηδονιών. Οι δρόμοι και οι είσοδοι των θαλαμωτών ταφών Θέα από το εσωτερικό του Μυκηναϊκού τάφου. Αηδόνια.

Δρόμος του θαλαμωτού τάφου στα Αηδόνια. Μνημειακή πρόσοψη του θαλαμωτού τάφου των Αηδονιών Τάφος με κυκλικό θάλαμο

Στά αριστερά φαίνεται η οπή από τη λαθρανασκαφή.

Χρυσό δαχτυλίδι-σφραγίδα από τις Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος Α. τάφος IV.,16 αι. π.Χ. Διάμ. σφενδόνης 2,1 - 3.5 εκ., κρίκου 1,9 εκ., βάρος 17,67 γραμμ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο . Στο κέντρο της σκηνής δύο πολεμιστές μονομαχούν με ξίφη. Ο ένας, με κράνος από δόντια κάπρου, γαίνεται να καταβάλλει τον αντίπαλό του. Συγχρόνως όμως άλλος πολεμιστής με όμοιο κράνος και μεγάλη πυργωτή ασπίδα τον προσβάλλει με δόρυ στο κεφάλι. Στο άλλο άκρο πεσμένος πολεμιστής.

Χρυσό δαχτυλίδι-σφραγίδα από τις Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος Α , τάφος IV., 16αι. π.Χ. Διάμ. σφενδόνης 2,1 - 3,45 εκ., κρίκου 1,9 εκ., βάρος 17, 98 γραμμ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Στη σφενδόνη σκηνή κυνηγίου από άρμα που σύρουν δύο άλογα σε ιπτάμενο καλπασμό. Το άρμα μεταφέρει δύο επιβάτες, ο ένας σκύβει προς τα εμπρός και τοξεύει ελάφι με μακριά κέρατα που στρέφει το κεφάλι προς τα πίσω. Ο άλλος, ο ηνίοχος, συγκρατεί το άρμα.

Περιδέραιο με χρυσές κοίλες χάντρες Δενδρά, θολωτός τάφος. 15 αι. π. Χ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Κομψή χρυσή πολλαπλή αλυσίδα από τις Μυκήνες,Θαλαμωτός τάφος. Το περιδέραιο-αλυσίδα, που σχηματίζεται από λεπτότατους συρμάτινους κρίκους πυκνά μεταξύ τους. Ο τύπος της πολλαπλής αλυσίδας είναι σχετικά σπάνιος στη μυκηναϊκή κοσμηματοποιία. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Περιδέραιο με χρυσές, κοίλες χάντρες. Μυκήνες, 15 αι. π.Χ. Θαλαμωτός τάφος. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Λίθινη μήτρα από τις Μυκήνες Ακρόπολη. 14 αι.π.Χ. Ορθογώνια παραλληλεπίπεδη μήτρα από στεατίτη για κατασκευή χάντρων από χρυσό, υαλόμαζα και φαγεντιανή. Στις έξι πλευρές της μήτρας διάφορα θέματα: κρινοπάπυρος, κώνος με περιελισσόμενες αύλακες (κοχλίας), σχηματικός θύσανος, απλό αμυγδαλόσχημο, σφαιρικό και αετός. Προέρχεται από τα ανακτορικά εργαστήρια των Μυκηνών, που απασχολούσαν ειδικευμένους τεχνίτες για την κατασκευή κοσμημάτων.

Χρυσό ομοίωμα άνθους από το θολωτό τάφο. Καπακλή Βόλος. 15 αι. π.Χ. Ύψ. 8,6 εκ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Φυσιοκρατικό ομοίωμα άνθους κρίνου από λεπτό έλασμα. Διατηρεί πέντε από τα έξι πέταλα και τον μακρύ, κοίλο μίσχο. Θεωρείται ως κεντρικό εξάρτημα χρυσού διαδήματος.

Χάντρα από ήλεκτρο από το Μυκηναϊκό Νεκροταφείο Αηδονιών, θαλαμωτός τάφος 7, λάκκος 1. 16-15 αι. π.Χ. Μουσείο Νεμέας. Το πολυτιμότατο υλικό αυτή την εποχή, οι Μυκηναίοι το εισαγόταν από τη Βορειοδυτική Ευρώπη.

Ο Θησαυρός των Αηδονιών. Σφραγίδες και κοσμήματα της Ύστερης εποχής του Χαλκού στο Αιγαίο. Εκδόσεις Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. 1996