ΠΥΛΗ  ΚΑΤΑΝΟΥ

    Η ανθρώπινη όραση είναι περιορισμένη. Βλέπουμε τον κόσμο από μια μικρή περιοχή του ηλεκτρομαγνητικού  φάσματος. Πέρα από το τέλος του ορατού φάσματος όπου αρχίζουν οι αόρατες στο ανθρώπινο μάτι υπέρυθρες ακτινοβολίες  με μήκος κύματος μεγαλύτερου των 0,75 μm και εκτείνονται μέχρι εκεί που είναι η αρχή των μικροκυμάτων (1000 μm). Η υπέρυθρη ακτινοβολία παράγεται απ' όλα τα σώματα, τα οποία βρίσκονται  σε θερμοκρασία μεγαλύτερη της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος. Διάφορα  ζώα, ερπετά και έντομα βλέπουν τον κόσμο στο υπέρυθρο φάσμα. Το φίδι με τα υπέρυθρα αισθητήρια όργανά του βλέπει το θύμα του από τις υπέρυθρες ακτίνες που εκπέμπει. Οι μέλισσες αναγνωρίζουν το περιβάλλον, τη γύρη των λουλουδιών με υπέρυθρη όραση. Μπορεί κι ο άνθρωπος να αποκτήσει υπέρυθρη όραση με τη βοήθεια του υπέρυθρου φιλμ και την προσθήκη ενός ειδικού φίλτρου.  Tο υπέρυθρο αρχικά είχε χρησιμοποιηθεί στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο για την ανίχνευση του εχθρικού καμουφλάζ, τον προσδιορισμό κινούμενων πλοίων  και στην κατασκοπία. Η νεότερη εφαρμογή του είναι το λεγόμενο «snipperscope» που χρησιμοποιήθηκε από τους Αμερικάνους στον πόλεμο κατά του Ιράκ.  Σήμερα χρησιμοποιείται  περισσότερο στην ιατρική και στην εναέρια φωτογραφία. Οι υπέρυθρες ακτίνες διαπερνούν το ανθρώπινο δέρμα σε βάθος 2-3  χιλιοστών που μπορούν να αποκαλύψουν όγκους, αρτηριακές και δερματικές παθήσεις κ.α. πριν εκδηλωθούν τα πρώτα ορατά συμπτώματα. Στην εναέρια φωτογραφία εφαρμόζεται στις χαρτογραφήσεις, στην εκτίμηση της τοπογραφίας  για τον σχεδιασμό  κατοικιών, δρόμων, πάρκων και άλλων πολεοδομικών έργων. Οι καμμένες και καταπατημένες εκτάσεις από υψηλά με το υπέρυθρο εντοπίζονται  πιο εύκολα. Πολύτιμο εργαλείο για τις κτηματολογικές και δασικές υπηρεσίες.                

    Με το υπέρυθρο  το αόρατο γίνεται ορατό, το τοπίο αποκτά μία μυστηριώδη και ονειρική μορφή. Το έδαφος αναδεικνύει τη μορφολογία και τη γεωλογική του σύσταση. Τα αρχαιολογικά και ιστορικά μνημεία γίνονται απολιθώματα στο χωρο-χρόνο μίας άλλης διάστασης. Οι ανθρώπινες μορφές γίνονται αιθέριες, σχεδόν εξαϋλώνονται. Η υπέρυθρη ενέργεια που εκπέμπουν τα διάφορα σώματα και αντικείμενα στη φύση ποικίλει. Στο φωτογραφικό χαρτί η αντανακλωμένη υπέρυθρη ακτινοβολία καταγράφεται με βάση το λευκό ,το μαύρο και με ελάχιστους τόνους του γκρι (ανάλογα το φίλτρο και τη γωνία του ηλίου). Παράγοντες που επηρεάζουν την καταγραφή της υπέρυθρης ακτινοβολίας είναι οι ατμοσφαιρικές  συνθήκες της θερμοκρασία του περιβάλλοντος ,η γωνία λήψης με τον ήλιο και το φίλτρο. Ας μη ξεχνάμε ότι ο ήλιος είναι η μεγαλύτερη πηγή εκπομπής υπέρυθρης ακτινοβολίας. Η ένταση της ακτινοβολίας αλλάζει ανάλογα  με τις εποχές, τη θέση, την ώρα, τη  γωνία του ηλίου και το γεωγραφικό σημείο. Η μέγιστη εκπομπή υπέρυθρης ακτινοβολίας λαμβάνει χώρα όταν ο ήλιος είναι χαμηλά στον ορίζοντα. Αυτό συμβαίνει, επειδή το ηλιακό φως σκεδάζεται όταν εισέρχεται σε μεγάλο πάχος της ατμόσφαιρας με αποτέλεσμα τα περισσότερα χρώματα του ορατού  φάσματος να απορροφούνται από τους υδρατμούς, εκτός των ερυθρών και των υπέρυθρων ακτινοβολιών. Στο σκεδασμό του φωτός οφείλεται το κόκκινο χρώμα που παίρνει ο ορίζοντας  κατά τη δύση και ανατολή του ηλίου.  Όσες επιφάνειες εκπέμπουν υψηλή  υπέρυθρη ακτινοβολία καταγράφονται με μεγάλη φωτεινότητα στο φωτογραφικό χαρτί. Όσες δεν εκπέμπουν, καταγράφονται σκοτεινές. Τα χωράφια, οι δασικές εκτάσεις και γενικά η χλωροφύλλη της βλάστησης, εκπέμπουν υψηλή υπέρυθρη ακτινοβολία με αποτέλεσμα στο φωτογραφικό χαρτί  να αποτυπώνονται λευκά. Τα φυλλοβόλα δένδρα απεικονίζονται πιο ανοιχτόχρωμα  από τα κωνοφόρα. Τα υγιή φυτά καταγράφονται λευκά ενώ τα άρρωστα σκούρα επειδή η αντανάκλαση της υπέρυθρης ακτινοβολίας είναι ελάχιστη. Μέχρι πρότινος τα δάση που είχαν προσβληθεί από ασθένειες  και έντομα περνούσαν απαρατήρητα με αποτέλεσμα την άμεση καταστροφή των.       

    Σήμερα χάρη στην εναέρια υπέρυθρη φωτογραφία, οι ασθένειες γίνονται αντιληπτές μέρες ή ακόμη εβδομάδες πριν εκδηλωθούν τα πρώτα ορατά συμπτώματα. Χάρη σ' αυτές τις ιδιότητες το υπέρυθρο εφαρμόζεται  στη βοτανολογία , στη γεωπονική , στη δασική υπηρεσία, στις οικολογικές και περιβαλλοντολογικές μελέτες. Τα πετρώματα καταγράφονται ανάλογα με την  απορρόφηση και αντανάκλαση  της υπέρυθρης ακτινοβολίας. Το καθαρό νερό εμφανίζεται μαύρο. Το νερό απορροφά τις υπέρυθρες ακτίνες σε βάθος μέχρι 30 cm. αλλά η αντανάκλαση είναι πολύ μικρή. Σε περίπτωση  μόλυνσης θα καταγραφεί σε ανοιχτότερους τόνους. Χρήσιμο στον εντοπισμό και καταγραφής εστιών μόλυνσης στις θάλασσες , λίμνες ,ποτάμια και υδροβιότοπους. Ο μπλε ουρανός αποδίδεται μαύρος (μεταξύ 12-4μ.μ, έχοντας τον ήλιο στην πλάτη μας και μακριά από τον ορίζοντα ), τα δε σύννεφα καταγράφονται λευκά σαν το χιόνι . Επιπλέον με το υπέρυθρο φιλμ μπορούμε να φωτογραφίσουμε πράγματα μη ορατά λόγω απόστασης, ομίχλης, σκόνης και ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Επίσης, ακόμα διαπερνά τις επιφάνειες τις οποίες το ορατό φως δεν μπορεί να περάσει όπως, χάρη στις εναέριες υπέρυθρες φωτογραφίες  που έχουν εντοπιστεί αρχαία μνημεία  καλυμμένα από βλάστηση και  προσχώσεις. Στις άστρο-φωτογραφίσεις χρησιμοποιείται ευρέως. Εντυπωσιακές οι υπέρυθρες φωτογραφίες του πλανήτη Άρη που στάλθηκαν πρόσφατα από τη NASA. Δορυφόροι συνέχεια φωτογραφίζουν   με υπέρυθρο συνέχεια  τα σύννεφα, τη γη   για τη  μετεωρολογική υπηρεσία και την κατασκοπία. Οι αρχαιολόγοι επωφελούνται πολύ κατά την αποκατάσταση των ξεθωριασμένων ή φθαρμένων παπύρων (πρόσφατα οι Οξύρυγχοι), τοιχογραφιών, αγγείων κ.α.     Στην εγκληματολογία χρησιμοποιείται ευρέως για την αναγνώριση πλαστογραφημένων εγγράφων, δακτυλικών αποτυπωμάτων, τη γνησιότητα υπογραφών και αντικειμένων μουσείων. Παρά τις δυσκολίες αποθήκευση, χειρισμού, εστίασης, φωτομέτρησης και εμφάνισης αξίζει να πειραματιστούμε με το γοητευτικό Α-Μ Υπέρυθρο φιλμ. Ένας καινούριος κόσμος ανοίγεται μπροστά μας. Το υπέρυθρο μεταμορφώνει την μονοτονία της καθημερινότητας σε ένα μεταφυσικό κόσμο μυστηρίου και μαγείας .

  Δυστυχώς, λόγω της χαμηλής ζήτησής της, Kodak το 2007 διέκοψε την παραγωγή του αλλά και εξαιτίας της νέας ψηφιακής τεχνολογίας.                                                                                                                                                                 

​

​

        Οι αναλογικές φωτογραφίες μου ελήφθησαν με Canon A-1, FD lens 28mm, 25R φίλτρο και με φίλμ Kodak Infrared B/W High Speed 1985--2007