ΠΥΛΗ ΚΑΤΑΝΟΥ
Τα Ηθικά του Πλουτάρχου, του Στοβαίου και άλλων φιλοσόφων είναι παιδαγωγικού περιεχομένου. Ο νέος πρέπει να μελετά τα έργα των αρχαίων ποιητών, για να ωφεληθή από αυτά και να προκόψη «επ’ αρετή». Η μελέτη των ποιητικών έργων των κλασσικών πρέπει να αποτελέση κατά τον Πλούταρχο ένα είδος προπαιδείας για την φιλοσοφία. Μόρφωση αληθινή αποκτάται μόνο με φιλοσοφία. Ο φιλοσοφικός λόγος πρέπει να αποτελή τη βασική παιδευτική ύλη.
Πολλοί νέοι, τονίζει, παρανοούν και ταυτίζουν την ελευθερία με την αναρχία (την κατάλυση οιασδήποτε εξουσίας). Τραγική παρεξήγηση. Οι νέοι αυτοί γρήγορα θα γίνουν δούλοι των αποδεσμευμένων πλέον ορμών και επιθυμιών, που αποτελούν τους σκληρότερους για τον άνθρωπο τυράννους. Η μετάβαση από την παιδική στην ανδρική ηλικία δεν σημαίνει την κατάργηση κάθε εξουσίας, σημαίνει απλώς αλλαγή άρχονταςˑ αντί των παιδαγωγών και διδασκάλων οφείλει ο νέος να καταστήση ηγεμόνα του βίου του τον ορθό λόγο και όχι τις άλογες ορμές και επιθυμίες, που σύρουν τον άνθρωπο στη δουλεία των ηδονών και στην ιλύ της διαφθοράς. Αντιθέτως : ο νέος, έχοντας ηγεμόνα του βίου του τον ορθό λόγο, είναι σα να έχη ηγεμόνα τον ίδιο το θεό.
Ο ορθός λόγος όμως, τονίζει ο Πλούταρχος, αποκτάται με την παρακολούθηση και την ορθή ακρόαση του φιλοσοφικού λόγου. Βεβαίως χρειάζεται να διδαχθή και να ασκηθή κανείς για να ομιλή. Αλλ’ επίσης χρειάζεται διδασκαλία και άσκηση για να παρακολουθή και να ακούη. Και πρέπει σ’ αυτό το δεύτερο να δοθή προτεραιότητα. Γιατί ο νέος πρέπει πιο πολύ ν’ ακούη παρά να ομιλή. Και η φύσις σε καθένα μας λέγουν πως έδωσε δύο αυτιά και μια γλώσσα, με το σκοπό όχι ν’ ακούμε ολιγώτερα, αλλά να λέμε ολιγώτερα.
Δύο είναι οι φοβεροί εχθροί της ακροάσεως, που ημπορεί να φωλιάξουν μέσα στην ψυχή του ανθρώπου, και μάλιστα του νέου: η οίηση και ο φθόνος. Ο οιηματίας νέος, θύμα κακού εγωϊσμού, έχοντας τη γνώμη πως αυτός τα ξέρει όλα. Γίνεται εχθρός της ακροάσεως. Φθάνει στην ύβρι, δηλαδή στην περιφρόνηση των άλλων. Την οίηση ο μεγάλος σοφός ο Ηράκλειτος, ωνόμαζε «ιεράν νόσον», δηλαδή επιληψίαˑ και για την ύβρη είχε τη γνώμη πως είναι φοβερώτερη από πυρκαϊά. Όποιος φθονεί μια καλή ομιλία, φθονεί ένα δικό του, όχι ξένο, αγαθό. Γιατί ό,τι είναι για την όραση το φως, είναι για την ακοή ο ορθός και καλός λόγος. Ο λόγος οφείλει να επιτελή κάθαρση της ψυχής, όπως το λουτρό κάθαρση του σώματος.
Φιλοσοφική άποψη της Ιστορίας
Η Ιστορία είναι φιλοσοφία μέσω παραδειγμάτων. Θουκυδίδης
Η Ιστορία δεν συγχωρεί ποτέ εκείνους που επιχείρησαν να την παραποιήσουν.
Η Ιστορία είναι σαν την Μικροβιολογία , για να την καταλάβει κανείς τέλεια, χρειάζεται να την μελετά κάτω από το μικροσκόπιο. Μόνο έτσι θα μπορέσει να επισημάνει τις αλλοιώσεις που έχει υποστεί και την διαφορά των χρόνων, των τόπων και των γενεσιουργών αιτιών των γεγονότων που περιγράφει.
Για να ερμηνευθεί ένα ιστορικό γεγονός, πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν όλοι οι γενεσιουργοί παράγοντες.
Μελέτη των πράξεων του ανθρώπου είναι η επιστήμη της Ιστορίας.
"Την Ιστορία μελέτα, παιδί μου, γιατί έτσι όχι μόνο τον εαυτό σου και την ζωή σου θα κάμεις ένδοξη και χρήσιμη στην ανθρώπινη κοινωνία, αλλά και το μυαλό σου οξυδερκέστερο και διαυγέστερο". Ιπποκράτης.
Η Ιστορία είναι μία εμπειρία. Φωκίων Ευμένης
Ο Ισοκράτης για την καταγωγή των Ελλήνων.
Ο Ισοκράτης (436-338 π.Χ.), σχετικά με την καταγωγή των Ελλήνων, αναφέρει: "Διότι κατοικούμε αυτήν την χώρα, χωρίς ούτε να εκδιώξουμε άλλους εξ αυτής ούτε να την καταλάβουμε έρημο ούτε να εγκατασταθούμε σε αυτήν ως ανάμεικτος ομάδα από διάφορα ανόμοια φύλα, απεναντίας είναι τόσον ευγενές και γνήσιο το γένος μας, ώστε τη χώρα, στην οποίαν είδαμε το πρώτο φως, εξακολουθούμε συνεχώς να κατοικούμε, διότι είμεθα αυτόχθονες και μόνον εμείς από όλους τούς άλλους έχουμε το δικαίωμα να προσφωνούμε την πόλη μας με τις ίδιες λέξεις, δια των οποίων προσαγορεύομε τούς πλέον γνωστούς συγγενείς". (Ισοκράτης, «Πανηγυρικός», 24 -25)
Και στην αρχαία ελληνική: «....Ταύτην γάρ οικούμεν ούχ εταίρους εκβαλόντες ούδην έρημον καταλαβόντες ούδην εκ πολλών εθνών μιγάδες συλλεγέντες, αλλά ούτω καλώς καί γνησίως γεγόναμεν, ώστε εξ ήσπερ έφυμεν, ταύτην έχοντες άπαντα τόν χρόνον διατελούμεν, αυτόχθονες όντες καί τών ονομάτων τοίς αυτοίς οίσπερ τούς οικειωτάτους τήν πόλιν έχοντες προσειπείν: μόνοις γαρ ημιν των Ελλήνων την αυτήν τροφόν και πατρίδα και μητέρα καλέσαι προσήκει..». Ισοκράτης, «Πανηγυρικός», 24-25 .
Τράπεζα Σπέρματος στην Αρχαιότητα
Ο Ευριπίδης προφητεύει την Τράπεζα Σπέρματος, που τόσο μας απασχολεί τα τελευταία χρόνια. Πρόκειται για τους στίχους 616 έως 624, όπου ομιλεί ο Ιππόλυτος και λέει τα εξής:
" Ω Δία, γιατί έβαλες να ζουν στο φώς του ηλίου
γυναίκες, δολερό κακό για τους ανθρώπους;
Κι αν ήθελες τ’ ανθρώπινο να σπείρης γένος,
Δεν έπρεπε απ’ τις γυναίκες να γεννιέται.
Αλλά γι’ αντάλλαγμα οι θνητοί ν’ αφιερώνουν
χρυσάφι, σίδερο ή χαλκό μεσ’ στους ναούς σου
και ν’ αγοράζουν σπέρμα των παιδιών του
μ’ ότι πληρώνει ανάλογα και δίχως
φροντίδα θηλυκιά να ζουν στα σπίτια.»
Η κρίσιμη φράση « το σπέρμα καθένας ν’ αγοράζει των παιδιών του» στο πρωτότυπο κείμενο του Ευριπίδη είναι «παίδων πρίασθαι σπέρμα». Καταπληκτικό.
Ανάργυρος Γιαννακόπουλος, Δαυλός/232
Τρελλές αγελάδες
Ο Γλαύκος γιός του Σισύφου, επιθυμώντας να αυξήση τις επιδόσεις των αλόγων του, ώστε πάντοτε εκείνα να νικούν στους αγώνες, τα τάιζε με κρέας άλλων κτηνών αλλά και με ανθρώπινη σάρκα. Το αποτέλεσμα αυτής της πράξης του θυμίζει τις σημερινές «τρελλές αγελάδες»: οι ίπποι τρελλάθηκαν και από την μανία τους κατασπάραξαν τον ίδιο τον κύριό τους.
Ο Αισχύλος, εμπνευσμένος απ’ το μύθο, δημιούργησε την τραγωδία του «Γλαύκος Ποτνιεύς», στην οποία προβάλλει την «ύβριν» (=βιασμός της φύσης) αυτή που διέπραξε ο Γλαύκος και την τιμωρία του απ’ τους θεούς. Δυστυχώς απ’ το έργο του Αισχύλου ελάχιστα αποσπάσματα σώθηκαν. Στο πρώτο απόσπασμα ο χορός κατευοδώνει το βασιλιά Γλαύκο, που αναχωρεί απ’ τις Πότνιες, για να συμμετάσχη στις μοιραίες ιπποδρομίες της Ιωλκού:
"Πρώτα στο βασιλιά απ’ την καρδιά μας
Του ευχόμαστε να έχη καλό ταξίδι"
"Τέσσερις ζυγούς είχε φοράδες
Με πρόδετες στα γκέμια τους φλογέρες.
Τον έσερναν ψηλά (το Γλαύκο) με λύσσα ως σέρνουν
Στη ράχη τους δύο λύκοι τα ελαφάκι.
…………………………………………
Απ’ την ανθρώπινη σάρκα που φάγαν
Κυλούσε στα σαγόνια τους ο αφρός.»
Οι σημερινές λοιπόν «τρελλές αγελάδες» αλλά και τα τελευταίως εμφανισθέντα «τρελλά» αιγοπρόβατα, που έχουν φέρει παγκόσμιο πανικό, είναι αποτέλεσμα της ίδιας ύβρεως που διέπραξε ο Γλαύκος: το πάθος του να πρωτεύουν πάντοτε τα δικά του άλογα με την σύγχρονη απληστία της «αύξησης της παραγωγικότητας» με κάθε μέσο∙ τα σαρκοβόρα άλογα του Γλαύκου συμπίπτουν με τις σημερινές αγελάδες και τα πρόβατα που σιτίζονται με κρεατάλευρα.
Και το αποτέλεσμα της ύβρεως (παρά φύσιν διατροφής των φυτοφάγων με κρέατα) κοινό: η τρέλλα, που οδηγεί στην απόλυτη τιμωρία εκείνων που την προκάλεσαν. Τα ζώα εκδικούνται με θάνατο τον άνθρωπο. Ίδια τα κίνητρα, ίδια η ύβρις, ίδια η Νέμεσις σε απόσταση τριών χιλιάδων ετών. Εδώ ακριβώς βρίσκεται- πέρα απ’ το μεγαλείο της ελληνικής σοφίας- η ομορφιά και η αξία της Ιστορίας αλλά και η τραγικότητά της. Αν η ιστορική διδαχή είναι απλώς γνώσεις, αν λησμονούνται ή μαθαίνωνται ως ακαδημαϊκή αρχαιογνωσία, τότε είναι άχρηστα. Π.Λ. Κουβαλάκης. Δαυλός. Τεύχος 232.
Διότι δεν πρέπει να αγνοείς ότι εις τα ζητήματα τα οποία ενδιαφέρουν όλους, εάν κάνεις, έστω και κατ’ελάχιστον πλανηθή, γίνεται αφορμή καταστροφής ολοκλήρου του έθνους. Πολύαινος
Η δημοκρατία είναι ένα άναρχο πολίτευμα που αντιμετωπίζει τους πάντες με ένα είδος ισότητας.. Ίσους και μη ίσους. Σωκράτης. Πολιτεία.
Δεν υπάρχει τίποτε πιο άνισο από την ίση μεταχείριση των άνισων. Αριστοτέλης
Τον άνδρα τον σοφόν δει προνοείν και ου μετανοείν.
Το αύριο δεν είναι παρά το σήμερα που ετοιμάσαμε εμείς χθες.
Ο ωχαδερφισμός και η αδιαφορία είναι οι καλύτεροι σύμμαχοι πάσης φύσεως αυταρχισμού και δικτατορία.
Ουδείς ασφαλέστερος εχθρός του ευεργετηθέντος.
Η Ιστορία είναι φιλοσοφία μέσω παραδειγμάτων. Θουκυδίδης
Στα εθνικά θέματα οι πολλές γνώμες φέρουν διχασμό, ενώ η ομοψυχία φέρνει.
Η Ιστορία δεν συγχωρεί ποτέ εκείνους που επιχείρησαν να την παραποιήσουν.
Η Ιστορία είναι σαν την Μικροβιολογία , για να την καταλάβει κανείς τέλεια, χρειάζεται να την μελετά κάτω από το μικροσκόπιο. Μόνο έτσι θα μπορέσει να επισημάνει τις αλλοιώσεις που έχει υποστεί και την διαφορά των χρόνων, των τόπων και των γενεσιουργών αιτιών των γεγονότων που περιγράφει.
Για να ερμηνευθεί ένα ιστορικό γεγονός, πρέπει να λαμβάνονται υπ’όψιν όλοι οι γενεσιουργοί παράγοντες.
Στην Πολιτική: α) Κυβερνά το απρόβλεπτο
β) Τα φαινόμενα απατούν
γ) Όταν υπάρχει περίοδος κρίσεως υπάρχει ο νόμος του απίθανου ανερχόμενου.
Να εξετάζομαι τα πάντα με διερευνητικό πνεύμα χρησιμοποιώντας τους κανόνες της λογικής.
Ανισότης είναι νόμος της Φύσεως. Δύο κύτταρα δεν είναι ίδια. Η φύση συνέστησε την ανισότητα των πνευμάτων, των χαρακτήρων και διανοιών. Ισότης ως προς τα δικαιώματα και τας υποχρεώσεις.
Ισότης απέναντι των νόμων.
Βίος ανεξέταστος ου βιωτός
Μετέχω του θείου
Δίκαιο εξωτερική νομοθεσία
Ηθική εσωτερική νομοθεσία
Ταύτισης νόμου με δικαιοσύνη
Ταύτισης δικαιοσύνη με ηθική.
«Την Ιστορία μελέτα, παιδί μου, γιατί έτσι όχι μόνο τον εαυτό σου και την ζωή σου θα κάμεις ένδοξη και χρήσιμη στην ανθρώπινη κοινωνία, αλλά και το μυαλό σου οξυδερκέστερο και διαυγέστερο». Ιπποκράτης
Μια κυβέρνηση, όσο κακή και αν είναι, δεν είναι ποτέ χειρότερη από την αναρχία. Αίσωπος
Κανείς δεν είναι πιο υποδουλωμένος από εκείνους που εσφαλμένα πιστεύουν πως είναι ελεύθεροι.
Κάθε λαός είναι άξιος των ανθρώπων που τον κυβερνούν. Πλάτων
Επιδίωξη της τυραννίας είναι να πτωχεύσουν οι πολίτες, αφ’ενός για να συντηρείται με τα χρήμα τους η φρουρά του καθεστώτος και αφ’ετέρου για να είναι απασχολημένοι οι πολίτες και να μην τους μένει χρόνος για επιβουλές.
Σε αυτό το αποτέλεσμα αποβλέπει τόσο η επιβολή μεγάλων φόρων, η απορρόφηση των περιουσιών των πολιτών, όσο και η κατασκευή μεγάλων έργων που εξαντλούνται δημόσια οικονομικά. Αριστοτέλης. Πολιτικά
Μάταιος ο φιλοσοφικός λόγος αν δεν θεραπεύει κανένα ανθρώπινο πάθος αν δεν απαλλάσσει την ψυχή από τα πάθη.
«Προδότης,δεν είναι μόνο αυτός που φανερώνει τα μυστικά της πατρίδος στους εχθρούς,αλλά είναι κι εκείνος που ενώ κατέχει δημόσιο αξίωμα,εν γνώση του δεν προβαίνει στις απαραίτητες ενέργειες γιά να βελτιώσει το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων πάνω στούς οποίους άρχει»! (Θουκυδίδης)
Η προσκυνήσεις και οι αλλοιώσεις της όρθιας στάσης είναι κύριο χαρακτηριστικό των βαρβάρων. Αριστοτέλης . Ούκ εθίστε τοις Ελλήσι προσκύνειν.
Όταν, ένα άτομο πάσχει από μία πλάνη, αυτό λέγεται τρέλα… Όταν πολλά άτομα πάσχουν από μία πλάνη, αυτό λέγεται θρησκεία !
Δεν υπάρχει ανάγκη για ναούς, δεν υπάρχει ανάγκη για περιπλοκές φιλοσοφίες. Ο εγκέφαλος και η καρδιά μου είναι οι ναοί μου, η καλοσύνη είναι η φιλοσοφία μου. Σωκράτης.
Οι μεγάλοι άνθρωποι μιλούν για ιδέες. Οι μεσαίοι άνθρωποι μιλούν για γεγονότα. Οι μικροί άνθρωποι μιλούν για τους άλλους. Πλάτων.
Ο ισχυρός άνθρωπος διαθέτει δούλους, ο πλούσιος κόλακες και ο συνετός φίλους. Ισοκράτης
Το δανείσθαι της εσχάτης αφροσύνης και μαλακίας εστίν . Πλούταρχος
Ο δανεισμός είναι πράξη υπέρτατης αφροσύνης και μαλθακότητας. Έχεις ; Μη δανείσαι γιατί δεν σου λείπουν. Δεν έχεις; Μη δανείσαι γιατί δεν θα ξεπληρώσεις το χρέος σου. Οι οφειλέτες είναι δούλοι όλων των δανειστών τους. Είναι δούλοι δούλων αναιδών και βάρβαρων και βάναυσων.
Πόλεμος πάντων πατήρ. Χρησιμοποιείται σήμερα ευρύτατα σ’όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες (οικονομία, εμπόριο κλπ.)ως αγώνας επιβίωσης, όχι απαραίτητα με όπλα. Ο πόλεμος είναι και κυρίαρχος των πάντων, (στη ζωή του ανθρώπου). Πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστί, πάντων δε βασιλεύς, και τους μεν θεούς έδειξε τους δε ανθρώπους, τους μεν δούλους εποίησε τους δε ελεύθερους . Ο πόλεμος είναι πατέρας όλων, όλων βασιλιάς. Άλλους ανέδειξε σε θεούς και άλλους σε ανθρώπους, άλλους έκανε δούλους και άλλους ελεύθερους. Είδεναι δε χρή τον πόλεμον εόντα ξυνόν, και δίκην έριν, και γινόμενα πάντα κατ’έριν και χρεών. Πρέπει να γνωρίζει κανείς ότι ο πόλεμος είναι κοινός και η διχόνοια δικαιοσύνη, και ότι τα πάντα γίνονται σύμφωνα με τη διχόνοια και την ανάγκη.
Το πελαργίζειν εστί φιλοτεκνείν και φιλογονείν. Πελαργιζείν σημαίνει : μίμηση των πελαργών, που είναι πτηνά μονογαμικά, φιλότεκνα, πολύτεκνα, φιλόστοργα, αλλά και φιλογονικά, τιμώνται ισόβια τους γονείς! Γι’ αυτό η τιμή- ευγνωμοσύνη προς τους γονείς λέγεται « αντιπελάργωσις. Μονογαμική είναι και η τρύγονα που χηρεύουσα δεν ξαναζευγαρώνεται.
Διάλογος= ρητορική τέχνη να λέει τα αληθή
α) καθήκον της ειλικρίνειας
β) ελευθερία της γνώμης
γ) μηδέν ανήκουστον (να ακούονται όλες οι απόψεις)
δ) ισότης των όπλων. Η ανισότης όπλων δεν είναι διάλογος.
Όταν αυτά τηρούνται τότε έχουμε διάλογο. Άγων επί του θέματος όχι προσωπικά, στοιχεία και επιχειρήματα.
Μελέτη των πράξεων του ανθρώπου είναι η επιστήμη της ιστορίας.
Να γνωρίζης τον εαυτόν σου και να μην κάνεις υπερβολές. (Μηδέν Άγαν).
Η ειρήνη είναι η μεγαλύτερη ευλογία, αν μας εγγυάται την τιμή μας και τα δικαιώματα μας. Αν όμως έχει σαν συνέπεια το χαμό της εθνικής μας ανεξαρτησίας και την κηλίδωση της ένδοξης μας ιστορίας τότε δεν υπάρχει άλλο πιο ατιμωτικό κι ολέθριο από αυτή. Πολύβιος
Ένα έθνος παύει να έχει ψυχή, όταν δεν θέτει πάνω από το χρήμα, από ένστικτο και χωρίς καμία αμφισβήτηση, ένα σύνολο ιδανικών που τα θεωρεί τα θεμέλια της ύπαρξης του. Ένα έθνος που βάζει πάνω απ’όλα το χρήμα, παύει να είναι έθνος και γίνεται το όργανο εκείνου του ξένου που κατέχει το χρήμα και στα χέρια του οποίου έχει εγκαταλείψει τη ζωή και το πεπρωμένο του. Maurice Barrés
Είμαι Έλληνας και αυτό θα πει ότι στον βράχο του Καυκάσου δεν με έδεσαν επειδή έκλεψα "χρυσό" αλλά έκλεψα το πυρ και δίδαξα στους θνητούς την αρχιτεκτονική, την ξυλουργία, τη μετεωρολογία, την αστρονομία, την επινόηση των αριθμών και της γραφής, την εξημέρωση των ζώων, την ναυσιπλοΐα, την ιατρική και τη μεταλλουργία.
«Εν αρχή ήν ο Λόγος και ο Λόγος ήν προς τον Θεόν». Ο «Λόγος» στην αρχαιότητα είχε πολλές σημασίες: ομιλία, αναλογία, λογική, διάνοια, παγκόσμιος νόμος, πνεύμα, θεός, επίγνωση, κατανόηση του Αεί όντος. Ο Ηράκλειτος αρχίζει εν αρχή το βιβλίο του «του δε λόγου του δ’…»Απλή σύμπτωση. Η λέξη «λόγος έχει τέσσερες κύριες γλωσσικές ερμηνείες: α) λογική και σοφία, β) αιτία και λόγος, γ) λέξη και φράση και δ) αριθμητικός λόγος.